เมนู

12. นทีสุตฺตํ

[160] ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, คงฺคา นที ปาจีนนินฺนา ปาจีนโปณา ปาจีนปพฺภาราฯ อถ มหาชนกาโย อาคจฺเฉยฺย กุทฺทาล-ปิฏกํ อาทาย – ‘มยํ อิมํ คงฺคํ นทิํ ปจฺฉานินฺนํ กริสฺสาม ปจฺฉาโปณํ ปจฺฉาปพฺภาร’นฺติฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, อปิ นุ โส มหาชนกาโย คงฺคํ นทิํ ปจฺฉานินฺนํ กเรยฺย ปจฺฉาโปณํ ปจฺฉาปพฺภาร’’นฺติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ตํ กิสฺส เหตุ’’? ‘‘คงฺคา, ภนฺเต, นที ปาจีนนินฺนา ปาจีนโปณา ปาจีนปพฺภาราฯ สา น สุกรา ปจฺฉานินฺนํ กาตุํ ปจฺฉาโปณํ ปจฺฉาปพฺภารํฯ ยาวเทว ปน โส มหาชนกาโย กิลมถสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺสา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุํ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ภาเวนฺตํ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ พหุลีกโรนฺตํ ราชาโน วา ราชมหามตฺตา วา มิตฺตา วา อมจฺจา วา ญาตี วา ญาติสาโลหิตา วา โภเคหิ อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺยุํ – ‘เอหมฺโภ ปุริส, กิํ เต อิเม กาสาวา อนุทหนฺติ, กิํ มุณฺโฑ กปาลมนุสํจรสิ! เอหิ, หีนายาวตฺติตฺวา โภเค จ ภุญฺชสฺสุ, ปุญฺญานิ จ กโรหี’ติฯ โส วต, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ภาเวนฺโต อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ พหุลีกโรนฺโต สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสตีติ – เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ยญฺหิ ตํ, ภิกฺขเว, จิตฺตํ ทีฆรตฺตํ วิเวกนินฺนํ วิเวกโปณํ วิเวกปพฺภารํ ตํ วต หีนายาวตฺติสฺสตีติ – เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ภาเวติ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ พหุลีกโรติ? อิธ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ…เป.… สมฺมาสมาธิํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามิํ…เป.… เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ภาเวติ, อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ พหุลีกโรตี’’ติฯ (ยทปิ พลกรณียํ, ตทปิ วิตฺถาเรตพฺพํฯ) ทฺวาทสมํฯ

พลกรณียวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

พลํ พีชญฺจ นาโค จ, รุกฺโข กุมฺเภน สูกิยา;

อากาเสน จ ทฺเว เมฆา, นาวา อาคนฺตุกา นทีติฯ

7. เอสนาวคฺโค

1. เอสนาสุตฺตํ

[161] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, เอสนาฯ กตมา ติสฺโส? กาเมสนา, ภเวสนา, พฺรหฺมจริเยสนา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส เอสนาฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ อภิญฺญาย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพฯ กตโม อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ…เป.… สมฺมาสมาธิํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามิํฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ อภิญฺญาย อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ

‘‘ติสฺโส อิมา โข, ภิกฺขเว, เอสนาฯ กตมา ติสฺโส? กาเมสนา, ภเวสนา, พฺรหฺมจริเยสนา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส เอสนาฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ อภิญฺญาย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพฯ กตโม อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ…เป.… สมฺมาสมาธิํ ภาเวติ ราควินยปริโยสานํ โทสวินยปริโยสานํ โมหวินยปริโยสานํฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ อภิญฺญาย อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ

‘‘ติสฺโส อิมา โข, ภิกฺขเว, เอสนาฯ กตมา ติสฺโส? กาเมสนา, ภเวสนา, พฺรหฺมจริเยสนา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส เอสนาฯ

อิมาสํ โข , ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ อภิญฺญาย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพฯ กตโม อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ…เป.… สมฺมาสมาธิํ ภาเวติ อมโตคธํ อมตปรายนํ อมตปริโยสานํฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ อภิญฺญาย อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ

‘‘ติสฺโส อิมา โข, ภิกฺขเว, เอสนาฯ กตมา ติสฺโส? กาเมสนา, ภเวสนา, พฺรหฺมจริเยสนา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส เอสนาฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ อภิญฺญาย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพฯ กตโม อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ…เป.… สมฺมาสมาธิํ ภาเวติ นิพฺพานนินฺนํ นิพฺพานโปณํ นิพฺพานปพฺภารํฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ อภิญฺญาย อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ

‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, เอสนาฯ กตมา ติสฺโส? กาเมสนา, ภเวสนา, พฺรหฺมจริเยสนา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส เอสนาฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ ปริญฺญาย…เป.… อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ (ยทปิ อภิญฺญา, ตทปิ ปริญฺญาย วิตฺถาเรตพฺพํฯ)

‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, เอสนาฯ กตมา ติสฺโส? กาเมสนา, ภเวสนา, พฺรหฺมจริเยสนา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส เอสนาฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ ปริกฺขยาย…เป.… อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ (ยทปิ อภิญฺญา, ตทปิ ปริกฺขยาย วิตฺถาเรตพฺพํฯ)

‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, เอสนาฯ กตมา ติสฺโส? กาเมสนา, ภเวสนา, พฺรหฺมจริเยสนา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส เอสนาฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ ปหานาย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพฯ กตโม อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ…เป.… สมฺมาสมาธิํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามิํ…เป.… อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ เอสนานํ ปหานาย อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ (ยทปิ อภิญฺญา, ตทปิ ปหานาย วิตฺถาเรตพฺพํฯ) ปฐมํฯ

2. วิธาสุตฺตํ

[162] ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, วิธาฯ กตมา ติสฺโส? ‘เสยฺโยหมสฺมี’ติ วิธา, ‘สทิโสหมสฺมี’ติ วิธา, ‘หีโนหมสฺมี’ติ วิธา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส วิธาฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ วิธานํ อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพฯ กตโม อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ…เป.… สมฺมาสมาธิํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามิํ…เป.… อิมาสํ โข, ภิกฺขเว ติสฺสนฺนํ วิธานํ อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ (ยถา เอสนา, เอวํ วิตฺถาเรตพฺพํ)ฯ ทุติยํฯ

3. อาสวสุตฺตํ

[163] ‘‘ตโยเม, ภิกฺขเว, อาสวาฯ กตเม ตโย? กามาสโว, ภวาสโว, อวิชฺชาสโว – อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย อาสวาฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณนฺนํ อาสวานํ อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย…เป.… อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ ตติยํฯ

4. ภวสุตฺตํ

[164] ‘‘ตโยเม, ภิกฺขเว, ภวาฯ กตเม ตโย? กามภโว , รูปภโว, อรูปภโว – อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย ภวาฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณนฺนํ ภวานํ อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย…เป.… อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. ทุกฺขตาสุตฺตํ

[165] ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, ทุกฺขตาฯ กตมา ติสฺโส? ทุกฺขทุกฺขตา, สงฺขารทุกฺขตา, วิปริณามทุกฺขตา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส ทุกฺขตาฯ อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ติสฺสนฺนํ ทุกฺขตานํ อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย…เป.… อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาเวตพฺโพ’’ติฯ ปญฺจมํฯ