กตโม นุ โข, สาริปุตฺต, โสตาปนฺโน’’ติ ? ‘‘โย หิ, ภนฺเต, อิมินา อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน สมนฺนาคโต อยํ วุจฺจติ โสตาปนฺโน, สฺวายํ อายสฺมา เอวํนาโม เอวํโคตฺโต’’ติฯ ‘‘สาธุ สาธุ, สาริปุตฺต! โย หิ, สาริปุตฺต, อิมินา อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน สมนฺนาคโต อยํ วุจฺจติ โสตาปนฺโน, สฺวายํ อายสฺมา เอวํนาโม เอวํโคตฺโต’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. ถปติสุตฺตํ

[1002] สาวตฺถินิทานํฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ – ‘‘นิฏฺฐิตจีวโร ภควา เตมาสจฺจเยน จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’’ติฯ เตน โข ปน สมเยน อิสิทตฺตปุราณา ถปตโย สาธุเก ปฏิวสนฺติ เกนจิเทว กรณีเยนฯ อสฺโสสุํ โข อิสิทตฺตปุราณา ถปตโย – ‘‘สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ – ‘นิฏฺฐิตจีวโร ภควา เตมาสจฺจเยน จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’’’ติฯ

อถ โข อิสิทตฺตปุราณา ถปตโย มคฺเค ปุริสํ ฐเปสุํ – ‘‘ยทา ตฺวํ, อมฺโภ ปุริส, ปสฺเสยฺยาสิ ภควนฺตํ อาคจฺฉนฺตํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ, อถ อมฺหากํ อาโรเจยฺยาสี’’ติฯ ทฺวีหตีหํ ฐิโต โข โส ปุริโส อทฺทส ภควนฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน เยน อิสิทตฺตปุราณา ถปตโย เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อิสิทตฺตปุราเณ ถปตโย เอตทโวจ – ‘‘อยํ โส, ภนฺเต, ภควา อาคจฺฉติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธฯ ยสฺส ทานิ กาลํ มญฺญถา’’ติฯ

อถ โข อิสิทตฺตปุราณา ถปตโย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ภควนฺตํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิํสุฯ อถ โข ภควา มคฺคา โอกฺกมฺม เยน อญฺญตรํ รุกฺขมูลํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ อิสิทตฺตปุราณา ถปตโย ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต อิสิทตฺตปุราณา ถปตโย ภควนฺตํ เอตทโวจุํ –

‘‘ยทา มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘สาวตฺถิยา โกสเลสุ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘สาวตฺถิยา โกสเลสุ จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ , โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘โกสเลหิ มลฺเลสุ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต , ภควนฺตํ สุณาม – ‘โกสเลหิ มลฺเลสุ จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘มลฺเลหิ วชฺชีสุ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘มลฺเลหิ วชฺชีสุ จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘วชฺชีหิ กาสีสุ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต ภควนฺตํ สุณาม – ‘วชฺชีหิ กาสีสุ จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘กาสีหิ มาคเธ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘กาสีหิ มาคเธ จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ, โหติ อนปฺปกา โน ตสฺมิํ สมเย อนตฺตมนตา โหติ อนปฺปกํ โทมนสฺสํ – ‘ทูเร โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘มาคเธหิ กาสีสุ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ , โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘มาคเธหิ กาสีสุ จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘กาสีหิ วชฺชีสุ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘กาสีหิ วชฺชีสุ จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘วชฺชีหิ มลฺเลสุ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘วชฺชีหิ มลฺเลสุ จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘มลฺเลหิ โกสเล จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘มลฺเลหิ โกสเล จาริกํ ปกฺกนฺโต’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘โกสเลหิ สาวตฺถิํ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’ติ, โหติ โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา ภวิสฺสตี’ติฯ ยทา ปน มยํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สุณาม – ‘สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม’ติ, โหติ อนปฺปกา โน ตสฺมิํ สมเย อตฺตมนตา โหติ อนปฺปกํ โสมนสฺสํ – ‘อาสนฺเน โน ภควา’’’ติฯ

‘‘ตสฺมาติห, ถปตโย, สมฺพาโธ ฆราวาโส รชาปโถ, อพฺโภกาโส ปพฺพชฺชาฯ อลญฺจ ปน โว, ถปตโย, อปฺปมาทายา’’ติฯ ‘‘อตฺถิ โข โน, ภนฺเต, เอตมฺหา สมฺพาธา อญฺโญ สมฺพาโธ สมฺพาธตโร เจว สมฺพาธสงฺขาตตโร จา’’ติฯ ‘‘กตโม ปน โว, ถปตโย, เอตมฺหา สมฺพาธา อญฺโญ สมฺพาโธ สมฺพาธตโร เจว สมฺพาธสงฺขาตตโร จา’’ติ?

‘‘อิธ มยํ, ภนฺเต, ยทา ราชา ปเสนทิ โกสโล อุยฺยานภูมิํ นิยฺยาตุกาโม โหติ, เย เต รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส นาคา โอปวยฺหา เต กปฺเปตฺวา, ยา ตา รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส ปชาปติโย ปิยา มนาปา ตา เอกํ ปุรโต เอกํ ปจฺฉโต นิสีทาเปมฯ ตาสํ โข ปน, ภนฺเต, ภคินีนํ เอวรูโป คนฺโธ โหติ, เสยฺยถาปิ นาม คนฺธกรณฺฑกสฺส ตาวเทว วิวริยมานสฺส, ยถา ตํ ราชกญฺญานํ คนฺเธน วิภูสิตานํฯ ตาสํ โข ปน, ภนฺเต, ภคินีนํ เอวรูโป กายสมฺผสฺโส โหติ, เสยฺยถาปิ นาม ตูลปิจุโน วา กปฺปาสปิจุโน วา, ยถา ตํ ราชกญฺญานํ สุเขธิตานํฯ ตสฺมิํ โข ปน, ภนฺเต, สมเย นาโคปิ รกฺขิตพฺโพ โหติ, ตาปิ ภคินิโย รกฺขิตพฺพา โหนฺติ, อตฺตาปิ รกฺขิตพฺโพ โหติฯ น โข ปน มยํ, ภนฺเต, อภิชานาม ตาสุ ภคินีสุ ปาปกํ จิตฺตํ อุปฺปาเทตาฯ อยํ โข โน, ภนฺเต, เอตมฺหา สมฺพาธา อญฺโญ สมฺพาโธ สมฺพาธตโร เจว สมฺพาธสงฺขาตตโร จา’’ติฯ

‘‘ตสฺมาติห, ถปตโย, สมฺพาโธ ฆราวาโส รชาปโถ, อพฺโภกาโส ปพฺพชฺชาฯ อลญฺจ ปน โว, ถปตโย, อปฺปมาทายฯ จตูหิ โข, ถปตโย, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อริยสาวโก โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณฯ

‘‘กตเมหิ จตูหิ? อิธ, ถปตโย, อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติฯ ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ…เป.… วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อชฺฌาคารํ วสติ มุตฺตจาโค ปยตปาณิ โวสฺสคฺครโต ยาจโยโค ทานสํวิภาครโตฯ อิเมหิ โข, ถปตโย, จตูหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อริยสาวโก โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณฯ

‘‘ตุมฺเห โข, ถปตโย, พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตา – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติฯ ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ…เป.… ยํ โข ปน กิญฺจิ กุเล เทยฺยธมฺมํ สพฺพํ ตํ อปฺปฏิวิภตฺตํ สีลวนฺเตหิ กลฺยาณธมฺเมหิฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ถปตโย, กติวิธา เต โกสเลสุ มนุสฺสา เย ตุมฺหากํ สมสมา, ยทิทํ – ทานสํวิภาเค’’ติ? ‘‘ลาภา โน, ภนฺเต, สุลทฺธํ โน, ภนฺเต! เยสํ โน ภควา เอวํ ปชานาตี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. เวฬุทฺวาเรยฺยสุตฺตํ

[1003] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกํ จรมาโน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ เยน เวฬุทฺวารํ นาม โกสลานํ พฺราหฺมณคาโม ตทวสริฯ อสฺโสสุํ โข เต เวฬุทฺวาเรยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา – ‘‘สมโณ ขลุ, โภ, โคตโม สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต โกสเลสุ จาริกํ จรมาโน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ เวฬุทฺวารํ อนุปฺปตฺโตฯ ตํ โข ปน ภวนฺตํ โคตมํ เอวํ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต – ‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา [ภควาติ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)]ฯ โส อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณิํ ปชํ สเทวมนุสฺสํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทติฯ โส ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ, เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ’ฯ สาธุ โข ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตี’’ติฯ

อถ โข เต เวฬุทฺวาเรยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อปฺเปกจฺเจ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิํสุ; สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ ภควโต สนฺติเก นามโคตฺตํ สาเวตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต เวฬุทฺวาเรยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘มยํ, โภ โคตม, เอวํกามา เอวํฉนฺทา เอวํอธิปฺปายา – ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวเสยฺยาม, กาสิกจนฺทนํ ปจฺจนุภเวยฺยาม, มาลาคนฺธวิเลปนํ ธาเรยฺยาม, ชาตรูปรชตํ สาทิเยยฺยาม, กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺเชยฺยามฯ เตสํ โน ภวํ โคตโม อมฺหากํ เอวํกามานํ เอวํฉนฺทานํ เอวํอธิปฺปายานํ ตถา ธมฺมํ เทเสตุ ยถา มยํ ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวเสยฺยาม…เป.… สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺเชยฺยามา’’ติฯ

‘‘อตฺตูปนายิกํ โว, คหปตโย, ธมฺมปริยายํ เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, โภ’’ติ โข เต เวฬุทฺวาเรยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –