1. มคฺคสุตฺตํ

[833] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘ปุพฺเพว เม, ภิกฺขเว, สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต เอตทโหสิ – ‘โก นุ โข มคฺโค, กา ปฏิปทา อิทฺธิปาทภาวนายา’ติ ? ตสฺส มยฺหํ, ภิกฺขเว, เอตทโหสิ – ‘อิธ ภิกฺขุ ฉนฺทสมาธิปฺปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ – อิติ เม ฉนฺโท น จ อติลีโน ภวิสฺสติ, น จ อติปฺปคฺคหิโต ภวิสฺสติ, น จ อชฺฌตฺตํ สํขิตฺโต ภวิสฺสติ, น จ พหิทฺธา วิกฺขิตฺโต ภวิสฺสติฯ ปจฺฉาปุเรสญฺญี จ วิหรติ – ยถา ปุเร ตถา ปจฺฉา, ยถา ปจฺฉา ตถา ปุเร; ยถา อโธ ตถา อุทฺธํ, ยถา อุทฺธํ ตถา อโธ; ยถา ทิวา ตถา รตฺติํ, ยถา รตฺติํ ตถา ทิวาฯ อิติ วิวเฏน เจตสา อปริโยนทฺเธน สปฺปภาสํ จิตฺตํ ภาเวติ ฯ วีริยสมาธิ…เป.… จิตฺตสมาธิ…เป.… วีมํสาสมาธิปฺปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ – อิติ เม วีมํสา น จ อติลีนา ภวิสฺสติ, น จ อติปฺปคฺคหิตา ภวิสฺสติ, น จ อชฺฌตฺตํ สํขิตฺตา ภวิสฺสติ, น จ พหิทฺธา วิกฺขิตฺตา ภวิสฺสติฯ ปจฺฉาปุเรสญฺญี จ วิหรติ – ยถา ปุเร ตถา ปจฺฉา, ยถา ปจฺฉา ตถา ปุเร; ยถา อโธ ตถา อุทฺธํ, ยถา อุทฺธํ ตถา อโธ; ยถา ทิวา ตถา รตฺติํ ยถา รตฺติํ ตถา ทิวา’ – อิติ วิวเฏน เจตสา อปริโยนทฺเธน สปฺปภาสํ จิตฺตํ ภาเวติฯ

‘‘เอวํ ภาวิเตสุ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จตูสุ อิทฺธิปาเทสุ เอวํ พหุลีกเตสุ อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ – เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ, พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ…เป.… ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติฯ เอวํ ภาวิเตสุ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จตูสุ อิทฺธิปาเทสุ เอวํ พหุลีกเตสุ, อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติฯ ปฐมํฯ

(ฉปิ อภิญฺญาโย วิตฺถาเรตพฺพา)ฯ

2. อโยคุฬสุตฺตํ

[834] สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิชานาติ นุ โข, ภนฺเต, ภควา อิทฺธิยา มโนมเยน กาเยน พฺรหฺมโลกํ อุปสงฺกมิตา’’ติ? ‘‘อภิชานามิ ขฺวาหํ, อานนฺท, อิทฺธิยา มโนมเยน กาเยน พฺรหฺมโลกํ อุปสงฺกมิตา’’ติฯ ‘‘อภิชานาติ ปน, ภนฺเต, ภควา อิมินา จาตุมหาภูติเกน กาเยน อิทฺธิยา พฺรหฺมโลกํ อุปสงฺกมิตา’’ติ ? ‘‘อภิชานามิ ขฺวาหํ, อานนฺท, อิมินา จาตุมหาภูติเกน [จาตุมฺมหาภูติเกน (สี. สฺยา. กํ.)] กาเยน อิทฺธิยา พฺรหฺมโลกํ อุปสงฺกมิตา’’ติฯ

‘‘ยญฺจ โข, โอมาติ, ภนฺเต, ภควา อิทฺธิยา มโนมเยน กาเยน พฺรหฺมโลกํ อุปสงฺกมิตุํ, ยญฺจ โข อภิชานาติ, ภนฺเต, ภควา อิมินา จาตุมหาภูติเกน กาเยน อิทฺธิยา พฺรหฺมโลกํ อุปสงฺกมิตา , ตยิทํ, ภนฺเต, ภควโต อจฺฉริยญฺเจว อพฺภุตญฺจา’’ติฯ ‘‘อจฺฉริยา เจว, อานนฺท, ตถาคตา อจฺฉริยธมฺมสมนฺนาคตา จ, อพฺภุตา เจว, อานนฺท, ตถาคตา อพฺภุตธมฺมสมนฺนาคตา จ’’ฯ

‘‘ยสฺมิํ, อานนฺท, สมเย ตถาคโต กายมฺปิ จิตฺเต สโมทหติ [สมาทหติ (สี. สฺยา. ปี.)] จิตฺตมฺปิ กาเย สโมทหติ, สุขสญฺญญฺจ ลหุสญฺญญฺจ กาเย โอกฺกมิตฺวา วิหรติ; ตสฺมิํ, อานนฺท, สมเย ตถาคตสฺส กาโย ลหุตโร เจว โหติ มุทุตโร จ กมฺมนิยตโร จ ปภสฺสรตโร จฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, อานนฺท, อโยคุโฬ ทิวสํ สนฺตตฺโต ลหุตโร เจว โหติ มุทุตโร จ กมฺมนิยตโร จ ปภสฺสรตโร จ; เอวเมว โข, อานนฺท, ยสฺมิํ สมเย ตถาคโต กายมฺปิ จิตฺเต สโมทหติ, จิตฺตมฺปิ กาเย สโมทหติ, สุขสญฺญญฺจ ลหุสญฺญญฺจ กาเย โอกฺกมิตฺวา วิหรติ; ตสฺมิํ, อานนฺท, สมเย ตถาคตสฺส กาโย ลหุตโร เจว โหติ มุทุตโร จ กมฺมนิยตโร จ ปภสฺสรตโร จฯ

‘‘ยสฺมิํ, อานนฺท, สมเย ตถาคโต กายมฺปิ จิตฺเต สโมทหติ, จิตฺตมฺปิ กาเย สโมทหติ, สุขสญฺญญฺจ ลหุสญฺญญฺจ กาเย โอกฺกมิตฺวา วิหรติ; ตสฺมิํ, อานนฺท, สมเย ตถาคตสฺส กาโย อปฺปกสิเรเนว ปถวิยา เวหาสํ อพฺภุคฺคจฺฉติ, โส อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ – เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ, พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ…เป.… ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติฯ