เผณปิณฺฑูปมสุตฺต

ปุจฺฉา – ตตฺเถว อาวุโส เผณปิณฺฑูปมสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถญฺจ ภาสิตํฯ

วิสฺสชฺชนา – อยุชฺฌายํ ภนฺเต คงฺคาย นทิยา ตีเร สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อยํ คงฺคา นที มหนฺตํ เผณปิณฺฑํ อาวเหยฺย, ตเมนํ จกฺขุมา ปุริโส ปสฺเสยฺย นิชฺฌาเยยฺย โยนิโส อุปปริกฺเขยฺย, ตสฺส ตํ ปสฺสโต นิชฺฌายโต โยนิโส อุปปริกฺขโต ริตฺตกญฺเญว ขาเยยฺย, ตุจฺฉกญฺเญว ขาเยยฺย, อสารกญฺเญว ขาเยยฺย, กิํ สิยา ภิกฺขเว เผณปิณฺเฑ สาโรฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ยํ กิญฺจิ รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํวา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, ตํ ภิกฺขุ ปสฺสติ นิชฺฌายติ โยนิโส อุปปริกฺขติ, ตสฺส ตํ ปสฺสโต นิชฺฌายโต โยนิโส อุปปริกฺขโต ริตฺตกญฺเญว ขายติ, ตุจฺฉกญฺเญว ขายติ, อสารกญฺเญว ขายติ, กิญฺหิ สิยา ภิกฺขเว รูเป สาโร’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํฯ

เผณปิณฺฑูปมํ รูปํ, เวทนา ปุพฺพุฬุปมา;

มรีจิกูปมา สญฺญา, สงฺขารา กทลูปมา;

มายูปมญฺจ วิญฺญาณํ, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนา;

ยถา ยถา นิชฺฌายติ, โยนิโส อุปปริกฺขติ;

ริตฺตกํ ตุจฺฉกํ โหติ, โย นํ ปสฺสติ โยนิโสฯ

อิมญฺจ กายํ อารพฺภ, ภูริปญฺเญน เทสิตํ;

ปหานํ ติณฺณํ ธมฺมานํ, รูปํ ปสฺสถ ฉฑฺฑิตํฯ

อายุ อุสฺมาจ วิญฺญาณํ, ยทา กายํ ชหนฺติมํ;

อปวิทฺโธ ตทา เสติ, ปรภตฺตํ อเจตนํฯ

เอตาทิสายํ สนฺตาโน, มายายํ พาลลาปินี;

วธโก เอส อกฺขาโต, สาโร เอตฺถ น วิชฺชติฯ

เอวํ ขนฺเธ อเวกฺเขยฺย, ภิกฺขุ อารทฺธวีริโย;

ทิวา วา ยทิ วา รตฺติํ, สมฺปชาโน ปฏิสฺสโตฯ

ชเหยฺย สพฺพสํโยคํ, กเรยฺย สรณตฺตโน;

จเรยฺยาทิตฺตสีโสว, ปตฺถยํ อจฺจุตํ ปทํฯ

ทุติยธมฺมกติกสุตฺต

ปุจฺฉา – ตตฺเถว อาวุโส ธมฺมกถิกวคฺเค ทุติยธมฺมกถิกสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ กถญฺจ ภาสิตํฯ

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อารพฺภ ภาสิตํฯ อญฺญตโม ภนฺเต ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘ธมฺมกถิโก ธมฺมกถิโกติ ภนฺเต วุจฺจติ, กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต ธมฺมกถิโก โหติ, กิตฺตาวตา ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน โหติ, กิตฺตาวตา ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต โหตี’’ติฯ ตสฺมิํ ภนฺเต วตฺถุสฺมิํ ‘‘รูปสฺส เจ ภิกฺขุ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ธมฺมํ เทเสติ, ‘ธมฺมกถิโก ภิกฺขู’ติ อลํ วจนายา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํฯ