เมนู

อิทานิ กิมตฺถํ กโตติอาทีนํ ปญฺหานมตฺถํ ปกาสยิสฺสามฯ ตตฺถ กิมตฺถํ กโตติ เอตสฺส ปน ปญฺหสฺส อตฺโถ อาจริเยเนว ปกาสิโตฯ กถํ?

‘‘สุทุลฺลภํ ลภิตฺวาน, ปพฺพชฺชํ ชินสาสเน;

สีลาทิสงฺคหํ เขมํ, อุชุํ มคฺคํ วิสุทฺธิยาฯ

ยถาภูตํ อชานนฺตา, สุทฺธิกามาปิ เย อิธ;

วิสุทฺธิํ นาธิคจฺฉนฺติ, วายมนฺตาปิ โยคิโนฯ

เตสํ ปาโมชฺชกรณํ, สุวิสุทฺธวินิจฺฉยํ;

มหาวิหารวาสีนํ, เทสนานยนิสฺสิตํฯ

วิสุทฺธิมคฺคํ ภาสิสฺสํ, ตํ เม สกฺกจฺจ ภาสโต;

วิสุทฺธิกามา สพฺเพปิ, นิสามยถ สาธโว’’ติ [วิสุทฺธิ. 1.2]

ตสฺมา เอส วิสุทฺธิมคฺโค วิสุทฺธิสงฺขาตนิพฺพานกามานํ สาธุชนานํ สีลสมาธิปญฺญาสงฺขาตสฺส วิสุทฺธิมคฺคสฺส ยาถาวโต ชานนตฺถาย กโตติ ปธานปฺปโยชนวเสน เวทิตพฺโพฯ อปฺปธานปฺปโยชนวเสน ปน จตูสุ อาคมฏฺฐกถาสุ คนฺถสลฺลหุกภาวตฺถายปิ กโตติ เวทิตพฺโพฯ ตถา หิ วุตฺตํ อาคมฏฺฐกถาสุ

‘‘มชฺเฌ วิสุทฺธิมคฺโค, เอส จตุนฺนมฺปิ อาคมานญฺหิ;

ฐตฺวา ปกาสยิสฺสติ, ตตฺถ ยถาภาสิตมตฺถํ;

อิจฺเจว เม กโต’’ติ [ที. นิ. อฏฺฐ. 1.คนฺถารมฺภกถา]

ตนฺนิสฺสโย

กิํ นิสฺสาย กโตติ เอตสฺสปิ ปญฺหสฺส อตฺโถ อาจริเยเนว ปกาสิโตฯ วุตฺตญฺหิ เอตฺถ คนฺถารมฺเภ –

‘‘มหาวิหารวาสีนํ, เทสนานยนิสฺสิต’’นฺติ [วิสุทฺธิ. 1.2]

ตถา นิคมเนปิ –

‘‘เตสํ สีลาทิเภทานํ, อตฺถานํ โย วินิจฺฉโย;

ปญฺจนฺนมฺปิ นิกายานํ, วุตฺโต อฏฺฐกถานเยฯ

สมาหริตฺวา ตํ สพฺพํ, เยภุยฺเยน สนิจฺฉโย;

สพฺพสงฺกรโทเสหิ, มุตฺโต ยสฺมา ปกาสิโต’’ติ [ที. นิ. อฏฺฐ. 1.คนฺถารมฺภกถา]

อิมินา ปน วจเนน อยมตฺโถ ปากโฏ โหติ – ‘‘วิสุทฺธิมคฺคํ กุรุมาโน อาจริโย มหาวิหารวาสีนํ เทสนานยสงฺขาตา ปญฺจนฺนมฺปิ นิกายานํ โปราณฏฺฐกถาโย นิสฺสาย ตาสุ วุตฺตํ คเหตพฺพํ สพฺพํ วินิจฺฉยํ สมาหริตฺวา อกาสี’’ติฯ ตสฺมา ยา ยา เอตฺถ ปทวณฺณนา วา วินิจฺฉโย วา สาธกวตฺถุ วา ทสฺสียติ, ตํ สพฺพํ ตสฺส ตสฺส นิทฺธาริตปาฬิปทสฺสนิกายสํวณฺณนาภูตาย โปราณสีหฬฏฺฐกถาโต อาเนตฺวา ภาสาปริวตฺตนวเสเนว ทสฺสิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อยมฺปิ หิ วิสุทฺธิมคฺโค น เกวลํ อตฺตโน ญาณปฺปภาเวน กโต, วิสุํ ปกรณภาเวน จ, อถ โข จตุนฺนมฺปิ อาคมฏฺฐกถานํ อวยวภาเวเนว กโตฯ วุตฺตญฺหิ ตาสํ นิคมเน –

‘‘เอกูนสฏฺฐิมตฺโต, วิสุทฺธิมคฺโคปิ ภาณวาเรหิ;

อตฺถปฺปกาสนตฺถาย, อาคมานํ กโต ยสฺมาฯ

ตสฺมา เตน สหายํ, อฏฺฐกถา ภาณวารคณนาย;

สุปริมิตปริจฺฉินฺนํ, จตฺตาลีสสตํ โหตี’’ติอาทิ [ที. นิ. อฏฺฐ. 3.นิคมนกถา]

ยา ปน วิสุทฺธิมคฺเค มคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทเส ‘‘อยํ ตาว วิสุทฺธิกถายํ นโยฯ อริยวํสกถายํ ปนา’’ติอาทินา [วิสุทฺธิ. 2.717] ทฺเว กถา วุตฺตา, ตาปิ มหาวิหารวาสีนํ เทสนานเย อนฺโตคธา อิมสฺส วิสุทฺธิมคฺคสฺส นิสฺสยาเยวาติ เวทิตพฺพาติฯ

ตกฺกรณปฺปกาโร

เกน ปกาเรน กโตติ เอตฺถ อนนฺตรปญฺเห วุตฺตปฺปกาเรเนว กโตฯ ตถา หิ อาจริโย สํยุตฺตนิกายโต

‘‘สีเล ปติฏฺฐาย นโร สปญฺโญ, จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาวยํ;

อาตาปี นิปโก ภิกฺขุ, โส อิมํ วิชฏเย ชฏ’’นฺติ [สํ. นิ. 1.23]

อิมํ คาถํ ปฐมํ ทสฺเสตฺวา ตตฺถ ปธานวเสน วุตฺตา สีลสมาธิปญฺญาโย วิสุํ วิสุํ วิตฺถารโต วิภชิตฺวา อกาสิฯ เอวํ กุรุมาโน จ ปญฺจหิปิ นิกาเยหิ สีลสมาธิปญฺญาปฏิสํยุตฺตานิ สุตฺตปทานิ อุทฺธริตฺวา เตสํ อตฺถญฺจ สีหฬฏฺฐกถาหิ ภาสาปริวตฺตนวเสน ทสฺเสตฺวา ตาสุ วุตฺตานิ สีหฬิกวตฺถูนิ จ วินิจฺฉเย จ ปกาเสสิฯ