14. ขนฺธนิทฺเทสวณฺณนา

ปญฺญากถาวณฺณนา

[421] สพฺพากาเรนาติ อุปจารากาโร, อปฺปนากาโร, วสีภาวากาโร, วิตกฺกาทิสมติกฺกมากาโร, รูปาทีหิ วิรชฺชนากาโร, จุทฺทสธา จิตฺตสฺส ปริทมนากาโร, ปญฺจวิธอานิสํสาธิคมากาโรติ เอวมาทินา สพฺเพน ภาวนากาเรนฯ

ตทนนฺตราติ ‘‘จิตฺตํ ปญฺญ’’นฺติ เอวํ เทสนากฺกเมน, ปฏิปตฺติกฺกเมน จ ตสฺส สมาธิสฺส อนนฺตราฯ ปญฺญา ภาเวตพฺพา สมาธิภาวนาย สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘ปญฺญญฺจ ภาวย’’นฺติ เอวํ อติสงฺเขปเทสิตตฺตา, คาถาวณฺณนายํ วา ‘‘สมาธิสิลายํ สุนิสิตํ วิปสฺสนาปญฺญาสตฺถ’’นฺติ เอวํ อติวิย สงฺเขเปน ภาสิตตฺตา อยํ สา ปญฺญาติ สภาวโต วิญฺญาตุมฺปิ ตาว น สุกราฯ ภาวนาวิธานสฺส ปน อทสฺสิตตฺตา ปเคว ภาเวตุํ น สุกราติ สมฺพนฺโธฯ ปุจฺฉนฏฺเฐน ปญฺหา, กมฺมํ กิริยา กรณํ, ปญฺหาว กมฺมํ ปญฺหากมฺมํ, ปุจฺฉนปโยโคติ อตฺโถฯ

กา ปญฺญาติ สรูปปุจฺฉาฯ เกนฏฺเฐน ปญฺญาติ เกน อตฺเถน ปญฺญาติ วุจฺจติ, ‘‘ปญฺญา’’ติ ปทํ กํ อภิเธยฺยตฺถํ นิสฺสาย ปวตฺตนฺติ อตฺโถฯ สา ปนายํ ปญฺญา สภาวโต, กิจฺจโต, อุปฏฺฐานาการโต, อาสนฺนการณโต จ กถํ ชานิตพฺพาติ อาห ‘‘กานสฺสา ลกฺขณรสปจฺจุปฏฺฐานปทฏฺฐานานี’’ติฯ กติวิธาติ ปเภทปุจฺฉาฯ กสฺมา ปเนตฺถ สํกิเลสโวทานปุจฺฉา น คหิตาติ? วุจฺจเต – โลกุตฺตราย ตาว ปญฺญาย นตฺเถว สํกิเลโสฯ อสติ จ ตสฺมิํ กุโต โวทานปุจฺฉาติ ตทุภยํ น คหิตํฯ โลกิยาย ปน ตานิ ภาวนาวิธาเน เอว อนฺโตคธานีติ กตฺวา วิสุํ น คหิตานิ มคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธิอนฺโตคธตฺตา , สมาธิภาวนายํ วา วุตฺตนยานุสาเรน เวทิตพฺพานีติ น คหิตานิฯ ปฏิปตฺติ นาม ทิฏฺฐานิสํเส เอว โหตีติ อาห ‘‘ปญฺญาภาวนาย โก อานิสํโส’’ติฯ

[422] ตตฺราติ ตสฺมิํ, ตสฺส วา ปญฺหากมฺมสฺสฯ วิสฺสชฺชนนฺติ วิวรณํฯ