กามํ เนสํ สงฺขารตฺตยปฏิปฺปสฺสทฺธิอาทีหิ อวิเสโส, รูปธมฺมมตฺตาวเสสตาย ปน อายุอุสฺมาอินฺทฺริยานํ อปคมานปคมนํ วิเสโสติ ทสฺเสตุํ ‘‘ยฺวาย’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ

[884] สภาวโตติ สภาวธมฺมโต, ปรมตฺถโตติ อตฺโถฯ ปรมตฺถโต หิ วิชฺชมานานํ สงฺขตาทิภาเวน วตฺตพฺพตํ ลภติ, น อวิชฺชมานํฯ สมาปชฺชนฺตสฺส วเสนาติ ยสฺมา สมาปชฺชนฺตสฺส อริยปุคฺคลสฺส สมถวิปสฺสนาธมฺเม ยุคนทฺเธ กตฺวา อฏฺฐ สมาปตฺติโย อาโรหนฺตสฺส อนุกฺกเมน สงฺขารานํ ปฏิปฺปสฺสมฺภนปโยคนิพฺพตฺติยา นิโรธสมาปตฺติ นิปฺผนฺนา นาม โหติ, ตสฺมา ตํ ปโยคนิพฺพตฺติํ อุปาทาย ‘‘นิปฺผนฺนา’’ติ วตฺตุํ วฏฺฏติฯ

สงฺขารวูปสมโต, สนฺตธมฺมสมนฺวยโต จ สนฺตํฯ อริเยหิ เอว นิเสวิตพฺพตฺตา อริยนิเสวิตํฯ ติสฺสนฺนมฺปิ ทุกฺขตานํ นิพฺพุตภาวโต นิพฺพานมิติ สงฺขํ อุปาคตํฯ อริยํ ปญฺญนฺติ สุวิสุทฺธํ มคฺคผลปญฺญํฯ อิมิสฺสาปีติ นิโรธสมาปตฺติยาฯ สมาปตฺติสมตฺถตาติ สมาปชฺชนสมตฺถตาฯ

อาหุเนยฺยภาวาทิสิทฺธิกถาวณฺณนา

[885] อาหุเนยฺยภาวาทิสิทฺธีติ อาหุเนยฺยปาหุเนยฺยทกฺขิเณยฺยอญฺชลิกรณียอนุตฺตรปุญฺญกฺเขตฺตภาวสิทฺธิฯ อวิเสเสนาติ ทสฺสนมคฺคปญฺญาทิวิเสเสน วินา, เอติสฺสา โลกุตฺตรปญฺญายฯ อาเนตฺวา หุนิตพฺพนฺติ อาหุนํ, ทูรโตปิ อาเนตฺวา ทาตพฺพทานํ, ตํ ปฏิคฺคเหตุํ ยุตฺโตติ อาหุเนยฺโยฯ ปาหุนํ วุจฺจติ อาคนฺตุกทานํ, ตํ ปฏิคฺคเหตุํ ยุตฺโตติ ปาหุเนยฺโยฯ ทกฺขิณํ อรหตีติ ทกฺขิเณยฺโย, อญฺชลิกรณํ อญฺชลิกมฺมํ, ตํ อรหตีติ อญฺชลิกรณีโยฯ อนุตฺตรํ อุตฺตมํ สตฺตานํ ปุญฺญวิรุหนฏฺฐานนฺติ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ อยเมตฺถ สงฺเขโปฯ วิตฺถาโร ปน เหฏฺฐา วุตฺโตเยวฯ

[886] มนฺทาย วิปสฺสนาย อาคโตติ อติกฺขาย วิปสฺสนาย วเสน ปฐมมคฺคปญฺญํ ภาเวตฺวา โสตาปนฺนภาวํ อาคโตฯ สทฺธาทีนํ มุทูนํ อินฺทฺริยานํ วเสน มุทินฺทฺริโยปิ สมาโนฯ