กํสโลหํ วฏฺฏโลหํ หารกูฏนฺติ ตีณิ กิตฺติมโลหานิฯ โมรกฺขกาทิ ปิสาจโลหํฯ ตตฺถ ตมฺพโลหํ เวกนฺตกนฺติ อิเมหิ ทฺวีหิ ชาติโลเหหิ สทฺธิํ เสสํ สพฺพมฺปิ อิธ ‘‘โลห’’นฺติ คหิตนฺติฯ ติปูติ เสตติปุฯ สีสนฺติ กาฬติปุฯ สุวณฺณํ อากรุปฺปนฺนรสวิทฺธาทิเภทํฯ มุตฺตา สามุทฺทิกมุตฺตาทิฯ มณีติ เวฬุริยโลหิตงฺคมสารคลฺลานิ ฐเปตฺวา อวเสโส สพฺโพ มณิวิเสโสฯ เวฬุริโย วํสวณฺณมณิฯ สงฺโข สามุทฺทิกสงฺโขฯ สิลาติ กาฬสิลาปณฺฑุสิลาทิเภทา สพฺพาปิ รตนสมฺมตสิลาฯ ปวาฬํ นาม วฏฺฏุมํ วิทฺธมํฯ โลหิตงฺคํ รตฺตมณิฯ มสารคลฺลํ กพรมณิฯ ภูมิอาทโย ปากฏาวฯ ตทสฺสาติ ตํ ธมฺมตารูปํ อสฺส โยคิโนฯ

ตรุณปลฺลววณฺณนฺติ อมฺพาทีนํ ตรุณปลฺลเวน สมานวณฺณํฯ สภาครูปสนฺตตินฺติ วณฺณาทินา สมานภาคํ รูปสนฺตานํฯ อนุปฺปพนฺธาปยมานนฺติ เหตุผลปรมฺปราย สมฺพนฺธนวเสน ปวตฺตนฺติฯ

โสติ โยคีฯ ตนฺติ อโสกรุกฺขปณฺณํฯ ปริคฺคเหตฺวาติ ญาเณน ปริจฺฉิชฺช คเหตฺวาฯ อิมินา นเยนาติ อิมินา อโสกปณฺเณ วุตฺเตน นเยนฯ สพฺพมฺปิ อยโลหาทิเภทํ ธมฺมตารูปํฯ ตมฺปิ หิ สีตกาเล สีตลํ, อุณฺหกาเล สูริยสนฺตาเปน อุณฺหตรํ โหติฯ ตตฺถ สีตภาเวน ปวตฺตํ รูปํ อุณฺหํ อุณฺหภาเวน ปวตฺตํ รูปํ สีตํ น ปาปุณาติฯ ตตฺถ ตตฺเถว ตฏตฏายนฺตํ ภิชฺชตีติอาทินา โยเชตพฺพํฯ

อรูปสตฺตกสมฺมสนกถาวณฺณนา

[717] กลาปโตติ อรูปธมฺมกลาปโตฯ

ยสฺมา ตตฺถ ผสฺสปญฺจมกา ธมฺมา สพฺพจิตฺตุปฺปาทสาธารณา สุปากฏา, สุวิญฺเญยฺยา จ, ตสฺมา เตสํ วเสน ทสฺเสนฺโต ‘‘กลาปโตติ ผสฺสปญฺจมกา ธมฺมา’’ติ อาหฯ เย อิเม สมฺมสเน อุปฺปนฺนา ผสฺสปญฺจมกา ธมฺมา, สพฺเพ เต วินฏฺฐาติ สมฺพนฺโธฯ

ปวตฺตํ จิตฺตนฺติ สตฺตสุ ฐาเนสุ สมฺมสนวเสน ปวตฺตํ จิตฺตํฯ สมฺมสนฺโตติ เอกชฺฌํ คเหตฺวา สมฺมสนฺโตฯ ตํ ยุตฺตตรนฺติ ตํ อริยวํสกถายํ วุตฺตํ ยุตฺตตรํ อาสนฺนภาเวน วิภูตตรํ รูปสตฺตเก สมฺมสนํ สห คเหตฺวา สมฺมสนสฺส วุตฺตตฺตาฯ