เมนู

อาหารปจฺจยา ปวตฺตมานานิ รูปานิ อาหารนิสฺสยานิ นาม โหนฺตีติ สุตฺตนฺตนเยน วุตฺโตติ ทฏฺฐพฺโพฯ ปรโต อุตุโน นิสฺสยโชตนายปิ เอเสว นโยฯ

[704] กมฺมสมุฏฺฐานาทิวเสน จตุพฺพิธายปิ เตโชธาตุยา รูปุปฺปาทเน สมตฺถภาวโต ‘‘อุตุ นาม จตุสมุฏฺฐานา เตโชธาตู’’ติ วุตฺตํฯ เอส ทุวิโธ โหตีติ เอส อุตุ เตโชธาตุภาวาวิเสเสปิ ติกฺขมนฺทตาวิเสเสน อุณฺโห, สีโตติ ทุวิโธ โหติฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา วิจาริตเมวฯ ยทิปิ อุตุ อุปาทินฺนเกน วินาปิ รูปํ สมุฏฺฐาเปติ, อินฺทฺริยพทฺเธ ปน เตน วินา ตสฺส รูปุปฺปาทนํ นตฺถีติ อาห ‘‘อุปาทินฺนกํ ปจฺจยํ ลภิตฺวา’’ติฯ เตนาห ‘‘จตุสมุฏฺฐาโน อุตู’’ติฯ อุตุสมุฏฺฐาโนเยว หิ อุตุ อุปาทินฺนเกน วินา รูปํ สมุฏฺฐาเปติฯ อุตุปจฺจยํ นาม จตุสมุฏฺฐานิกํ รูปํฯ ยญฺหิ อุตุสมุฏฺฐานํ ปนฺนรสวิธํ รูปํ, ยญฺจ ตทญฺญติสนฺตติรูปํ, ตสฺส สพฺพสฺสปิ สภาโค อุตุอุปตฺถมฺภกปจฺจโย โหตีติฯ ยสฺมา วิสภาโค อุตุ หิมาทิ วิย ปทุมาทีนํ วิสทิสรูปุปฺปตฺติเหตุภูตํ ปุริมรูปํ วินาเสนฺตํ วิย โหติ, ตสฺมา สภาคํ, วิสภาคญฺจ เอกชฺฌํ คเหตฺวา วุตฺตํ ‘‘อุตุ จตุสมุฏฺฐานิกรูปานํ ปวตฺติยา จ วินาสสฺส จ ปจฺจโย โหตี’’ติฯ

ทีฆมฺปิ อทฺธานนฺติ ‘‘ทส ทฺวาทส วาเร’’ติ อญฺญสฺส วุตฺตปริจฺเฉทโต ทีฆมฺปิ กาลํฯ อุตุ หิ สภาคสนฺตติวเสน ลทฺธปจฺจยํ จิรตรมฺปิ กาลํ สทิสาการํ รูปปฺปวตฺติํ สนฺตาเนติ อุปาทินฺนกสนฺนิสฺสเยน วินา, ปเคว อิตรถาฯ เตนาห ‘‘อนุปาทินฺนปกฺเข ฐตฺวาปี’’ติ, มํสวินิมุตฺตเกสโลมนขจมฺมขิลติลกาทิวเสน ชีวมานสรีเร อญฺญตฺถ มตกเฬวราทิวเสนาติ อธิปฺปาโยฯ รูปสฺส นิพฺพตฺติยา ทิฏฺฐาย ตสฺส ภงฺโคปิ ทิฏฺโฐเยว โหติ อิตฺตรกาลตฺตา ธมฺมปฺปวตฺติยาติ อาห ‘‘นิพฺพตฺติํ ปสฺสนฺโต กาเลน รูปํ สมฺมสติ นามา’’ติฯ น หิ นิพฺพตฺติมตฺตทสฺสนํ สมฺมสนํ นาม โหติ, อุทยพฺพยทสฺสนญฺจ อธิกตนฺติฯ เอส นโย อิโต ปเรสุปิ นิพฺพตฺติคฺคหเณสุฯ

อรูปนิพฺพตฺติปสฺสนาการกถาวณฺณนา

[705] โลกิยจิตฺตุปฺปาทวเสเนวาติ อวธารณํ อิตรสฺส อวิสยตฺตาฯ