13. อภิญฺญานิทฺเทสวณฺณนา

ทิพฺพโสตธาตุกถาวณฺณนา

[400] ตตฺถาติ ทิพฺพโสตธาตุยา นิทฺเทเสฯ อภิญฺญาปาฬิยา หิ นิทฺเทสมุเขน อภิญฺญานํ นิพฺพตฺตนวิธิ วิธียติฯ อภิญฺญาสีเสเนตฺถ อภิญฺญาปาฬิ วุตฺตาฯ เตนาห ‘‘ตโต ปราสุ จ ตีสุ อภิญฺญาสู’’ติฯ ตโต ปราสูติ จ สตฺถุโน เทสนากฺกมํ, อตฺตโน จ อุทฺเทสกฺกมํ สนฺธาย วุตฺตํ, น ปฏิปตฺติกฺกมํฯ น หิ ปฏิปชฺชนฺตา อิมินาว กเมน ปฏิปชฺชนฺติฯ สพฺพตฺถาติ ทิพฺพโสตธาตุปาฬิยํ, เสสาภิญฺญาปาฬิยญฺจาติ สพฺพตฺถฯ ตตฺราติ วากฺโยปญฺญาเส นิปาตมตฺตํ, ตตฺร วา ยถาวุตฺตปาเฐฯ ทิพฺพสทิสตฺตาติ ทิพฺเพ ภวาติ ทิพฺพา, เทวานํ โสตธาตุ, ตาย ทิพฺพาย สทิสตฺตาฯ อิทานิ ตํ ทิพฺพสทิสตํ วิภาเวตุํ ‘‘เทวานํ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ สุจริตกมฺมนิพฺพตฺตาติ สทฺธาพหุลตาวิสุทฺธทิฏฺฐิตานิสํสทสฺสาวิตาทิสมฺปตฺติยา สุฏฺฐุ จริตตฺตา สุจริเตน เทวูปปตฺติชนเกน ปุญฺญกมฺเมน นิพฺพตฺตาฯ ปิตฺตเสมฺหรุหิราทีหีติ อาทิ-สทฺเทน วาตโรคาทีนํ สงฺคโหฯ อปลิพุทฺธาติ อนุปทฺทุตาฯ ปิตฺตาทีหิ อนุปทฺทุตตฺตา, กมฺมสฺส จ อุฬารตาย อุปกฺกิเลสวิมุตฺติ เวทิตพฺพาฯ อุปกฺกิเลสโทสรหิตํ หิ กมฺมํ ติณาทิโทสรหิตํ วิย สสฺสํ อุฬารผลํ อนุปกฺกิลิฏฺฐํ โหติฯ การณูปจาเรน จสฺส ผลํ ตถา โวหรียติ, ยถา ‘‘สุกฺกํ สุกฺกวิปาก’’นฺติ (ที. นิ. 3.312; ม. นิ. 2.81; อ. นิ. 4.233)ฯ ทูเรปีติ ปิ-สทฺเทน สุขุมสฺสาปิ อารมฺมณสฺส สมฺปฏิจฺฉนสมตฺถตํ สงฺคณฺหาติฯ ปสาทโสตธาตูติ จตุมหาภูตานํ ปสาทลกฺขณา โสตธาตุฯ

วีริยารมฺภวเสเนว อิชฺฌนโต สพฺพาปิ กุสลภาวนา วีริยภาวนา, ปธานสงฺขารสมนฺนาคตา วา อิทฺธิปาทภาวนาปิ วิเสสโต วีริยภาวนา, ตสฺสา อานุภาเวน นิพฺพตฺตา วีริยภาวนาพลนิพฺพตฺตาฯ ญาณมยา โสตธาตุ ญาณโสตธาตุฯ ตาทิสาเยวาติ อุปกฺกิเลสวิมุตฺตตาย, ทูเรปิ สุขุมสฺสปิ อารมฺมณสฺส สมฺปฏิจฺฉนสมตฺถตาย จ ตํสทิสา เอว ฯ ทิพฺพวิหารวเสน ปฏิลทฺธตฺตาติ ทิพฺพวิหารสงฺขาตานํ จตุนฺนํ ภูมีนํ วเสน ปฏิลทฺธตฺตา, อิมินา การณวเสนสฺสา ทิพฺพภาวมาหฯ ยํ เจตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ