ปจฺฉาชาตปจฺจโย อุปตฺถมฺภโก เอว, น ชนโก ฯ เสสา ชนกา จ อุปตฺถมฺภกา จาติ อยมฺปิ วิเสโส เวทิตพฺโพฯ

อวิชฺชาปจฺจยาสงฺขารปทวิตฺถารกถาวณฺณนา

[616] ปจฺจเยสูติ นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ ทุวิธา ทฺวิปฺปกาเรนฯ อเนกธาติ สตฺตรสธา อารมฺมณปจฺจยาทิวเสนฯ

อภิญฺญาจิตฺเตนาติ เจโตปริยปุพฺเพนิวาสอนาคตํสญาณสงฺขาตาหิ อภิญฺญาหิ สหคตจิตฺเตนฯ สโมหจิตฺตชานนกาเลติ ปเรสํ, อตฺตโน จ สโมหสฺส จิตฺตสฺส ชานนกาเลฯ อวิชฺชาปุพฺพงฺคมา อกุสลปฺปวตฺติโย ยา กาจิ วิปตฺติโย, สพฺพา ตา โมหมูลิกาติ จ อวิชฺชาย อาทีนวทสฺสเนน อวิชฺชาสมติกฺกมตฺถาย วิวฏฺฏาภิปตฺถนายาติ อตฺโถฯ ทฺวินฺนมฺปิ เตสํ ปุญฺญาภิสงฺขารานํฯ อวิชฺชาสมฺมูฬฺหตฺตาติ ภวาทีนวปฺปฏิจฺฉาทิกาย อวิชฺชาย สมฺมูฬฺหตฺตาฯ ตาเนว ปุญฺญานีติ ตาเนว ยถาวุตฺตานิ กามาวจรรูปาวจรปุญฺญานิฯ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย โหตีติ สมฺพนฺโธฯ

ราคาทีนนฺติ ราคทิฏฺฐิวิจิกิจฺฉุทฺธจฺจโทมนสฺสานํฯ อวิชฺชาสมฺปยุตฺตตฺตา ราคาทีนํ ราคาทิอสฺสาทนกาเลสุ อวิชฺชํ อารพฺภ อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพาฯ ครุํ กตฺวา อสฺสาทนํ ราคทิฏฺฐิสมฺปยุตฺตาย เอว อวิชฺชาย โยเชตพฺพํฯ อสฺสาทนญฺจ ราโค, ตทวิยุตฺตา จ ทิฏฺฐีติ อสฺสาทนวจเนเนว ยถาวุตฺตํ อวิชฺชํ ครุํ กโรนฺตี ทิฏฺฐิ จ วุตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ ราคาทีหิ จ ปาฬิยํ สรูปโต วุตฺเตหิ ตํสมฺปยุตฺตสงฺขารสฺส อวิชฺชารมฺมณาทิตํ ทสฺเสติฯ อนาทีนวทสฺสาวิโนติ ปาณาติปาตาทีสุ น อาทีนวทสฺสิโนฯ อวิชฺชาย อนารมฺมณสฺส, ปฐมชวนสฺส จ อารมฺมณาธิปติอนนฺตราทิปจฺจยวจเนสุ อวุตฺตสฺส, วุตฺตสฺส จ สพฺพสฺส สงฺคณฺหนตฺถํ ‘‘ยํ กิญฺจี’’ติ อาหฯ

วุตฺตนเยนาติ สมติกฺกมภวปตฺถนาวเสน ปุญฺญาภิสงฺขาเร วุตฺตนเยนฯ