เมนู

ทุกฺขนิทฺเทสวณฺณนา

[546] ชาติอาทีนมฺปิ ยถารหํ ทุกฺขวตฺถุทุกฺขทุกฺขตาหิ สติปิ ทุกฺขภาเว กายสฺส ปีฬนวเสน อิทํ สวิเสสํ ทุกฺขมนฺติ อาห ‘‘ทุกฺขนฺติ วิเสสโต วุตฺต’’นฺติฯ

อิติ ทุกฺขนิทฺเทสวณฺณนาฯ

โทมนสฺสนิทฺเทสวณฺณนา

[547] มโนวิฆาตรสนฺติ พฺยาปาทสมฺปโยควเสน มนโส วิหญฺญนกิจฺจํฯ เจโตทุกฺขสมปฺปิตาติ เจตสิกทุกฺขสมงฺคิโนฯ อาวฏฺฏนฺตีติ อามุขํ วฏฺฏนฺติ, ยํทิสาภิมุขํ ปติตา, ตํทิสาภิมุขา เอว วฏฺฏนฺติฯ วิวฏฺฏนฺตีติ วิปริวตฺตนวเสน วฏฺฏนฺติฯ อุทฺธํปาทํ ปปตนฺตีติ อุทฺธํมุขปาทา หุตฺวา ปตนฺติฯ สตฺถํ อาหรนฺตีติ อตฺตโน สรีรสฺส วิชฺฌนเภทนวเสน สตฺถํ อุปเนนฺติฯ

อิติ โทมนสฺสนิทฺเทสวณฺณนาฯ

อุปายาสนิทฺเทสวณฺณนา

[548] โทโสเยวาติ กายจิตฺตานํ อายาสนวเสน โทสสฺเสว ปวตฺติอากาโรติ อตฺโถ, ยโต ภุโส อายาโสติ อุปายาโสติ วุจฺจติ ยถา ภุสมาทานํ อุปาทานนฺติฯ เอโก ธมฺโมติ จุทฺทสหิ อกุสลเจตสิเกหิ อญฺโญ เอโก เจตสิกธมฺโม, ยํ ‘‘วิสาโท’’ติ จ วทนฺติฯ นิตฺถุนนวเสน สมฺปชฺชนโต นิตฺถุนนรโส, กาเย วา นิตฺถุนนกรณกิจฺโจฯ ‘‘สงฺขารทุกฺขภาวโต’’ติ วตฺวา โส ปเนตฺถ สาติสโยติ ทสฺเสนฺโต ‘‘จิตฺตปริทหนโต, กายวิสาทนโต จา’’ติ อาหฯ

เอเต จ โสกปริเทวุปายาสา วิญฺญตฺติยา วินา, สห จ ยถาปจฺจยํ โทมนสฺสจิตฺตุปฺปาทสฺส ปวตฺติอาการวิเสโสติ ทสฺเสตุํ ‘‘เอตฺถ จา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปาโก วิยาติ รชนาทิโน ปจิตพฺพวตฺถุโน ปาโก วิยฯ

อิติ อุปายาสนิทฺเทสวณฺณนาฯ