ปฏิสนฺธิโต ภวงฺคเมว, ภวงฺคโต อาวชฺชนเมวาติ เอวํ ปวตฺตจิตฺตนิยมวเสเนวฯ ตมฺปีติ จุติจิตฺตมฺปิฯ ปฏิสนฺธิภวงฺคจิตฺตานิ วิย เอกูนวีสติวิธเมว โหติ อตฺถโต เภทาภาวโตฯ

ภวคติฐิตินิวาเสสูติ ตีสุ ภเวสุ, ปญฺจสุ คตีสุ, สตฺตสุ วิญฺญาณฏฺฐิตีสุ, นวสุ สตฺตาวาเสสุ จฯ โย ปเนตฺถ อจิตฺตโก, โส อิธ น คเหตพฺโพ วิญฺญาณกถาภาวโตฯ ‘‘เอตฺถา’’ติ อิทํ ‘‘สํสรมานานํ สตฺตาน’’นฺติ อิมินา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ เอตฺถ เอเตสุ วุตฺตนเยน สํสรมาเนสุ สตฺเตสุ โย ปน อรหตฺตํ ปาปุณาติ สมฺมาปฏิปตฺติมนฺวายาติ อธิปฺปาโยฯ ตสฺส อรหโต นิรุทฺธเมว โหติ จิตฺตํ อปฺปฏิสนฺธิกภาวโตฯ

อิติ วิญฺญาณกฺขนฺเธ วิตฺถารกถามุขวณฺณนาฯ

เวทนากฺขนฺธกถาวณฺณนา

[456] เวเทน อนุภวนากาเรน อยิตํ ปวตฺตํ เวทยิตํ, เวทยิตนฺติ ลกฺขิตพฺพธมฺมชาตํ เวทยิตลกฺขณํฯ ตํ ปน อตฺถโต เวทนา เอวาติ อาห ‘‘เวทยิตลกฺขณํ นาม เวทนาวา’’ติฯ อถ วา เวทยิตํ ลกฺขณํ เอติสฺสาติ กปฺปนาสิทฺธํ เภทํ นิสฺสาย อญฺญปทตฺถสมาสวเสนาปิ เวทนาว วุจฺจตีติ อาห ‘‘เวทยิตลกฺขณํ นาม เวทนาวา’’ติฯ เวทยติ เวทยตีติ พฺยาปนิจฺฉาวเสน วจนํ เวทนาย สวิสเย อภิณฺหปฺปวตฺติทสฺสนตฺถํฯ สภาวธมฺมโต อญฺโญ กตฺตา นตฺถีติ ทสฺสนตฺถํ กตฺตุนิทฺเทโสฯ อิตีติ อนิยมโต เหตุอตฺโถฯ โขติ วจนาลงฺการมตฺตํฯ ตสฺมาติ ตสฺส นิยมนํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยสฺมา ยถาปจฺจยํ อารมฺมณรสํ อนุภวติ, ตสฺมา เวทนาติ วุจฺจตีติฯ

‘‘กุสลวิญฺญาเณน สมฺปยุตฺตา’’ติ อิทํ กุสลาย เวทนาย อุปลกฺขณํ ทฏฺฐพฺพํฯ ยา กาจิ กุสลา เวทนา, สพฺพา สา กุสเลน วิญฺญาเณน สมฺปยุตฺตาติ, น ปน ตสฺสา กุสลภาวสํสิทฺธิทสฺสนตฺถํฯ