เอกสงฺคีติกสฺสาติ ปญฺจสุ ทีฆนิกายาทีสุ นิกาเยสุ เอกนิกายิกสฺสฯ อฏฺฐกถาจริยสฺสาติ ยสฺส อฏฺฐกถาตนฺติเยว วิเสสโต ปคุณา, ตสฺสฯ เอตฺถาติ อตฺตนาปิ สมาทานสฺส รุหเนฯ เชฏฺฐกภาตุ ธุตงฺคปฺปิจฺฉตาย วตฺถูติ โส กิร เถโร เนสชฺชิโก , ตสฺส ตํ น โกจิ ชานาติฯ อเถกทิวสํ รตฺติยา สยนปิฏฺเฐ นิสินฺนํ วิชฺชุลโตภาเสน ทิสฺวา อิตโร ปุจฺฉิ ‘‘กิํ, ภนฺเต, ตุมฺเห เนสชฺชิกา’’ติฯ เถโร ธุตงฺคปฺปิจฺฉตาย ตาวเทว นิปชฺชิตฺวา ปจฺฉา สมาทิยีติ เอวมาคตํ วตฺถุฯ

1. ปํสุกูลิกงฺคกถาวณฺณนา

[24] คหปติทานจีวรนฺติ เอตฺถ ทายกภาเวน สมณาปิ อุกฺกฏฺฐสฺส คหปติปกฺขํเยว ปวิฏฺฐาติ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘ปพฺพชิโต คณฺหิสฺสตี’’ติ ฐปิตกํ สิยา คหปติจีวรํ, น ปน คหปติทานจีวรนฺติ ตาทิสํ นิวตฺเตตุํ ทานคฺคหณํฯ อญฺญตเรนาติ เอตฺถ สมาทานวจเนน ตาว สมาทินฺนํ โหตุ, ปฏิกฺเขปวจเนน ปน กถนฺติ? อตฺถโต อาปนฺนตฺตาฯ ยถา ‘‘เทวทตฺโต ทิวา น ภุญฺชตี’’ติ วุตฺเต ‘‘รตฺติยํ ภุญฺชตี’’ติ อตฺถโต อาปนฺนเมว โหติ, ตสฺส อาหาเรน วินา สรีรฏฺฐิติ นตฺถีติ, เอวมิธาปิ ภิกฺขุโน คหปติทานจีวเร ปฏิกฺขิตฺเต ตทญฺญจีวรปฺปฏิคฺคโห อตฺถโต อาปนฺโน เอว โหติ, จีวเรน วินา สาสเน ฐิติ นตฺถีติฯ

เอวํ สมาทินฺนธุตงฺเคนาติอาทิวิธานํ ปํสุกูลิกงฺเค ปฏิปชฺชนวิธิฯ สุสาเน ลทฺธํ โสสานิกํฯ ตํ ปน ยสฺมา ตตฺถ เกนจิ ฉฑฺฑิตตฺตา ปติตํ โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘สุสาเน ปติตก’’นฺติฯ เอวํ ปาปณิกมฺปิ ทฏฺฐพฺพํฯ ตาลเวฬิมคฺโค นาม มหาคาเม เอกา วีถิฯ อนุราธปุเรติ จ วทนฺติฯ ฑฑฺโฒ ปเทโส เอตสฺสาติ ฑฑฺฒปฺปเทสํ, วตฺถํฯ มคฺเค ปติตกํ พหุทิวสาติกฺกนฺตํ คเหตพฺพนฺติ วทนฺติฯ ‘‘ทฺวตฺติทิวสาติกฺกนฺต’’นฺติ อปเรฯ โถกํ รกฺขิตฺวาติ กติปยํ กาลํ อาคเมตฺวาฯ วาตาหตมฺปิ สามิกานํ สติสมฺโมเสน ปติตสทิสนฺติ ‘‘สามิเก อปสฺสนฺเตน คเหตุํ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ ตสฺมา โถกํ อาคเมตฺวา คเหตพฺพํฯ

‘‘สงฺฆสฺส เทมา’’ติ ทินฺนํ, โจฬกภิกฺขาวเสน ลทฺธญฺจ ลทฺธกาลโต ปฏฺฐาย ‘‘สมณจีวรํ สิยา นุ โข, โน’’ติ อาสงฺกํ นิวตฺเตตุํ ‘‘น ตํ ปํสุกูล’’นฺติ วุตฺตํฯ น หิ ตํ เตวีสติยา อุปฺปตฺติฏฺฐาเนสุ กตฺถจิ ปริยาปนฺนํฯ

อิทานิ อิมินาว ปสงฺเคน ยํ ภิกฺขุทตฺติเย ลกฺขณปตฺตํ ปํสุกูลํ, ตสฺส จ อุกฺกฏฺฐานุกฺกฏฺฐวิภาคํ ทสฺเสตุํ ‘‘ภิกฺขุทตฺติเยปี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ คาเหตฺวา วา ทียตีติ สงฺฆสฺส วา คณสฺส วา เทนฺเตหิ ยํ จีวรํ วสฺสคฺเคน ปาเปตฺวา ภิกฺขูนํ ทียติฯ เสนาสนจีวรนฺติ เสนาสนํ กาเรตฺวา ‘‘เอตสฺมิํ เสนาสเน วสนฺตา ปริภุญฺชนฺตู’’ติ ทินฺนจีวรํฯ น ตํ ปํสุกูลนฺติ อปํสุกูลภาโว ปุพฺเพ วุตฺตการณโต, คาเหตฺวา ทินฺนตฺตา จฯ เตนาห ‘‘โน คาหาเปตฺวา ทินฺนเมว ปํสุกูล’’นฺติฯ ตตฺรปีติ ยํ คาเหตฺวา น ทินฺนํ ภิกฺขุทตฺติยํ, ตตฺรปิ เยน ภิกฺขุนา จีวรํ ทียติ, ตสฺส ลาเภ, ทาเน จ วิสุํ วิสุํ อุภยตฺถ อาทรคารวานํ สพฺภาวโต, ตทภาวโต จ ภิกฺขุทตฺติยสฺส เอกโตสุทฺธิ อุภโตสุทฺธิ อนุกฺกฏฺฐตา โหนฺตีติ อิมมตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘ยํ ทายเกหี’’ติอาทิ วุตฺตํ, ปาทมูเล ฐเปตฺวา ทินฺนกํ สมเณนาติ อธิปฺปาโยฯ ยสฺส กสฺสจีติ อุกฺกฏฺฐาทีสุ ยสฺส กสฺสจิฯ รุจิยาติ ฉนฺเทนฯ ขนฺติยาติ นิชฺฌานกฺขนฺติยาฯ

นิสฺสยานุรูปปฏิปตฺติสพฺภาโวติ อุปสมฺปนฺนสมนนฺตรํ อาจริเยน วุตฺเตสุ จตูสุ นิสฺสเยสุ อตฺตนา ยถาปฏิญฺญาตทุติยนิสฺสยานุรูปาย ปฏิปตฺติยา วิชฺชมานตาฯ อารกฺขทุกฺขาภาโวติ จีวรารกฺขนทุกฺขสฺส อภาโว ปํสุกูลจีวรสฺส อโลภนียตฺตาฯ ปริโภคตณฺหาย อภาโว สวิเสสลูขสภาวตฺตาฯ ปาสาทิกตาติ ปเรสํ ปสาทาวหตาฯ อปฺปิจฺฉตาทีนํ ผลนิปฺผตฺติ ธุตงฺคปริหรณสฺส อปฺปิจฺฉตาทีหิเยว นิปฺผาเทตพฺพโตฯ ธุตธมฺเม สมาทาย วตฺตนํ ยาวเทว อุปริ สมฺมาปฏิปตฺติสมฺปาทนายาติ วุตฺตํ ‘‘สมฺมาปฏิปตฺติยา อนุพฺรูหน’’นฺติฯ มารเสนวิฆาตายาติ มารสฺส, มารเสนาย จ วิหนนาย วิทฺธํสนายฯ กายวาจาจิตฺเตหิ ยโต สํยโตติ ยติ, ภิกฺขุฯ ธาริตํ ยํ โลกครุนา ปํสุกูลํ, ตํ โก น ธารเย, ยสฺมา วา โลกครุนา ปํสุกูลํ ธาริตํ, ตสฺมา โก ตํ น ธารเยติ โยชนา ยํตํสทฺทานํ เอกนฺตสมฺพนฺธิภาวโตฯ ปฏิญฺญํ สมนุสฺสรนฺติ อุปสมฺปทมาเฬ ‘‘อาม ภนฺเต’’ติ อาจริยปมุขสฺส สงฺฆสฺส สมฺมุขา ทินฺนํ ปฏิญฺญํ สมนุสฺสรนฺโตฯ

อิติ ปํสุกูลิกงฺคกถาวณฺณนาฯ

2. เตจีวริกงฺคกถาวณฺณนา

[25] จตุตฺถกจีวรนฺติ นิวาสนปารุปนโยคฺยํ จตุตฺถกจีวรนฺติ อธิปฺปาโย, อํสกาสาวสฺส อปฺปฏิกฺขิปิตพฺพโตฯ อญฺญตรวจเนนาติ เอตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ ยาว น สกฺโกติ, ยาว น ลภติ, ยาว น สมฺปชฺชตีติ ปจฺเจกํ ยาว-สทฺโท สมฺพนฺธิตพฺโพฯ น สมฺปชฺชตีติ น สิชฺฌติฯ นิกฺขิตฺตปจฺจยา โทโส นตฺถีติ นิจยสนฺนิธิธุตงฺคสํกิเลสโทโส นตฺถิฯ อาสนฺเนติ จีวรสฺส อาสนฺเน ฐาเนฯ รชนกฺขเณ ปริภุญฺชนกาสาวํ รชนกาสาวํฯ ตตฺรฏฺฐกปจฺจตฺถรณํ นาม อตฺตโน, ปรสฺส วา สนฺตกํ เสนาสเน ปจฺจตฺถรณวเสน อธิฏฺฐิตํฯ ‘‘อํสกาสาวํ ปริกฺขารโจฬํ โหติ, อิติ ปจฺจตฺถรณํ, อํสกาสาวนฺติ อิมานิ ทฺเวปิ อติเรกจีวรฏฺฐาเน ฐิตานิปิ ธุตงฺคเภทํ น กโรนฺตี’’ติ อฏฺฐกถายํ วุตฺตนฺติ วทนฺติฯ ปริหริตุํ ปน น วฏฺฏตีติ รชนกาเล เอว อนุญฺญาตตฺตา นิจฺจปริโภควเสน น วฏฺฏติ เตจีวริกสฺสฯ อํสกาสาวนฺติ ขนฺเธ ฐเปตพฺพกาสาวํฯ กายปริหาริเกนาติ วาตาตปาทิปริสฺสยโต กายสฺส ปริหรณมตฺเตนฯ สมาทาเยวาติ คเหตฺวา เอวฯ อปฺปสมารมฺภตาติ อปฺปกิจฺจตาฯ กปฺปิเย มตฺตการิตายาติ นิสีทนาทิวเสน, ปริกฺขารโจฬวเสน จ พหูสุ จีวเรสุ อนุญฺญาเตสุปิ ติจีวรมตฺเต ฐิตตฺตาฯ สห ปตฺตจรณายาติ สปตฺตจรโณฯ ปกฺขี สปกฺขโกฯ

อิติ เตจีวริกงฺคกถาวณฺณนาฯ