ทุติยสีลปญฺจกวณฺณนา

ปาณาติปาตาทีนนฺติ อาทิ-สทฺเทน อทินฺนาทานาทีนํ อคฺคมคฺควชฺฌกิเลสปริโยสานานํ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ ปหานาทีติ อาทิ-สทฺเทน เวรมณิอาทีนํ จตุนฺนํฯ เกสุจิ โปตฺถเกสุ ‘‘ปหานวเสนา’’ติ ลิขนฺติ, สา ปมาทเลขาฯ ปาณาติปาตสฺส ปหานํ สีลนฺติ หิโรตฺตปฺปกรุณาโลภาทิปมุเขน เยน กุสลจิตฺตุปฺปาเทน ปาณาติปาโต ปหียติ, ตํ ปาณาติปาตสฺส ปหานํ สีลนฏฺเฐน สีลํฯ ตถา ปาณาติปาตา วิรติ เวรมณี สีลํฯ ปาณาติปาตสฺส ปฏิปกฺขเจตนา เจตนา สีลํฯ ปาณาติปาตสฺส สํวรณํ ปเวสทฺวารปิธานํ สํวโร สีลํฯ ปาณาติปาตสฺส อวีติกฺกมนํ อวีติกฺกโม สีลํฯ อทินฺนาทานสฺสาติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ อภิชฺฌาทีนํ ปน อนภิชฺฌาทิวเสน ปหานํ เวทิตพฺพํฯ เวรมณี เจตนา ตํสมฺปยุตฺตา สํวราวีติกฺกมา ตปฺปมุขา ธมฺมาฯ

เอวํ ทสกุสลกมฺมปถวเสน ปหานสีลาทีนิ ทสฺเสตฺวา อิทานิ สอุปายานํ อฏฺฐนฺนํ สมาปตฺตีนํ, อฏฺฐารสนฺนํ มหาวิปสฺสนานํ, อริยมคฺคานญฺจ วเสน ตานิ ทสฺเสตุํ ‘‘เนกฺขมฺเมนา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ เนกฺขมฺเมนาติ อโลภปฺปธาเนน กุสลจิตฺตุปฺปาเทนฯ กุสลา หิ ธมฺมา กามปฏิปกฺขา อิธ ‘‘เนกฺขมฺม’’นฺติ อธิปฺเปตาฯ เตนาห ‘‘กามจฺฉนฺทสฺส ปหานํ สีล’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ ปหานสีลาทีนิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิฯ วิเสสเมว วกฺขามฯ อพฺยาปาเทนาติ เมตฺตายฯ อาโลกสญฺญายาติ วิภูตํ กตฺวา มนสิกรเณน อุปฏฺฐิตอาโลกสญฺชานเนน ฯ อวิกฺเขเปนาติ สมาธินาฯ ธมฺมววตฺถาเนนาติ กุสลาทิธมฺมานํ ยาถาวนิจฺฉเยนฯ สปจฺจยนามรูปววตฺถาเนนาติปิ วทนฺติฯ

เอวํ กามจฺฉนฺทาทินีวรณปฺปหาเนน ‘‘อภิชฺฌํ โลเก ปหายา’’ติอาทินา (วิภ. 538) วุตฺตาย ปฐมชฺฌานาธิคมสฺส อุปายภูตาย ปุพฺพภาคปฏิปทาย วเสน ปหานสีลาทีนิ ทสฺเสตฺวา อิทานิ สอุปายานํ อฏฺฐสมาปตฺติอาทีนํ วเสน ทสฺเสตุํ ‘‘ญาเณนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นามรูปปริคฺคหกงฺขาวิตรณานํ หิ วิพนฺธภูตสฺส โมหสฺส ทูรีกรเณน ญาตปริญฺญาย ฐิตสฺส อนิจฺจสญฺญาทโย สิชฺฌนฺติฯ ตถา ฌานสมาปตฺตีสุ อภิรตินิมิตฺเตน ปาโมชฺเชนฯ ตตฺถ อนภิรติยา วิโนทิตาย ฌานาทีนํ สมธิคโมติ สมาปตฺติวิปสฺสนานํ อรติวิโนทนอวิชฺชาปทาลนาทินา อุปาโยติ วุตฺตํ ‘‘ญาเณน อวิชฺชาย, ปาโมชฺเชน อรติยา’’ติฯ อุปฺปฏิปาฏินิทฺเทโส ปน นีวรณสภาวาย อวิชฺชาย เหฏฺฐานีวรเณสุปิ สงฺคหทสฺสนตฺถนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

‘‘ปฐเมน ฌาเนน นีวรณาน’’นฺติอาทีสุ กถํ ฌานานํ สีลภาโว, กถํ วา ตตฺถ วิรติยา สมฺภโวฯ สุวิสุทฺธกายกมฺมาทิกสฺส หิ จิตฺตสมาทานวเสน อิมานิ ฌานานิ ปวตฺตนฺติ, น ปริตฺตกุสลานิ วิย กายกมฺมาทิวิโสธนวเสน, นาปิ มคฺคผลธมฺมา วิย ทุจฺจริตทุราชีวสมุจฺเฉทปฏิปฺปสฺสมฺภนวเสนาติ? สจฺจเมตํฯ มหคฺคตธมฺเมสุ นิปฺปริยาเยน นตฺถิ สีลนฏฺโฐ, กุโต วิรมณฏฺโฐฯ ปริยาเยน ปเนตํ วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ โก ปน โส ปริยาโย? ยทคฺเคน มหคฺคตา กุสลธมฺมา ปฏิปกฺเข ปชหนฺติ, ตทคฺเคน ตโต โอรตาฯ เต จ ยถา จิตฺตํ นาโรหนฺติ, เอวํ สํวุตา นาม โหนฺติฯ ปริยุฏฺฐานสงฺขาโต มโนทฺวาเร วีติกฺกโม นตฺถิ เอเตสูติ อวีติกฺกมาติ จ วุจฺจนฺติ, เจตนา ปน ตํสมฺปยุตฺตาติฯ โสยมตฺโถ ปรโต อาคมิสฺสติฯ เอวญฺจ กตฺวา วิตกฺกาทิปหานวจนมฺปิ สมตฺถิตํ โหติฯ น หิ นิปฺปริยายโต สีลํ กุสลธมฺมานํ ปหายกํ ยุชฺชติ, น เจตฺถ อกุสลวิตกฺกาทโย อธิปฺเปตาฯ กิญฺจาปิ ปฐมชฺฌานูปจาเรเยว ทุกฺขสฺส, จตุตฺถชฺฌานูปจาเร จ สุขสฺส ปหานํ โหติ, อติสยปหานํ ปน สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘จตุตฺเถน ฌาเนน สุขทุกฺขานํ ปหาน’’นฺติฯ ‘‘อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา’’ติอาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ อารุปฺปกถายํ (วิสุทฺธิ. 1.275 อาทโย) อาคมิสฺสติฯ

อนิจฺจสฺส, อนิจฺจนฺติ วา อนุปสฺสนา อนิจฺจานุปสฺสนาฯ เตภูมิกธมฺมานํ อนิจฺจตํ คเหตฺวา ปวตฺตาย วิปสฺสนาเยตํ นามํฯ นิจฺจสญฺญายาติ ‘‘สงฺขตธมฺมา นิจฺจา สสฺสตา’’ติ เอวํ ปวตฺตาย มิจฺฉาสญฺญาย, สญฺญาคฺคหเณเนว ทิฏฺฐิจิตฺตานมฺปิ คหณํ ทฏฺฐพฺพํฯ เอส นโย อิโต ปราสุปิฯ นิพฺพิทานุปสฺสนายาติ สงฺขาเรสุ นิพฺพินฺทนากาเรน ปวตฺตาย อนุปสฺสนายฯ นนฺทิยาติ สปฺปีติกตณฺหายฯ วิราคานุปสฺสนายาติ วิรชฺชนากาเรน ปวตฺตาย อนุปสฺสนายฯ ราคสฺสาติ สงฺขาเรสุ ราคสฺสฯ นิโรธานุปสฺสนายาติ สงฺขารานํ นิโรธสฺส อนุปสฺสนายฯ ยถา วา สงฺขารา นิรุชฺฌนฺติเยว, อายติํ ปุนพฺภววเสน น อุปฺปชฺชนฺติ, เอวํ อนุปสฺสนา นิโรธานุปสฺสนาฯ เตเนวาห ‘‘นิโรธานุปสฺสนาย นิโรเธติ โน สมุเทตี’’ติ (ปฏิ. ม. 1.83)ฯ มุญฺจิตุกามตาย หิ อยํ พลปฺปตฺตาฯ สงฺขารานํ ปฏินิสฺสชฺชนากาเรน ปวตฺตา อนุปสฺสนา ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนาฯ

ปฏิสงฺขา สนฺติฏฺฐนา หิ อยํ ฯ อาทานสฺสาติ นิจฺจาทิวเสน คหณสฺสฯ สนฺตติสมูหกิจฺจารมฺมณวเสน เอกตฺตคหณํ ฆนสญฺญา, ตสฺสา ฆนสญฺญายฯ อายูหนสฺสาติ อภิสงฺขรณสฺสฯ สงฺขารานํ อวตฺถาทิวิเสสาปตฺติ วิปริณาโมฯ ธุวสญฺญายาติ ถิรภาวคหณสฺสฯ นิมิตฺตสฺสาติ สมูหาทิฆนวเสน สกิจฺจปริจฺเฉทตาย จ สงฺขารานํ สวิคฺคหตายฯ ปณิธิยาติ ราคาทิปณิธิยา, ตณฺหาวเสน สงฺขาเรสุ นินฺนตายาติ อตฺโถฯ อภินิเวสสฺสาติ อตฺตานุทิฏฺฐิยาฯ อนิจฺจทุกฺขาทิวเสน สพฺพเตภูมกธมฺมติรณา อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาฯ สาราทานาภินิเวสสฺสาติ อสาเรสุ สารคหณวิปลฺลาสสฺสฯ ยถาภูตญาณทสฺสนํ ถิรภาวปตฺตา อนิจฺจาทิอนุปสฺสนาวฯ อุทยพฺพยญาณนฺติ เกจิฯ สปฺปจฺจยนามรูปทสฺสนนฺติ อปเรฯ ‘‘อิสฺสรกุตฺตาทิวเสน โลโก สมุปฺปนฺโน’’ติ อภินิเวโส สมฺโมหาภินิเวโสฯ อุจฺเฉทสสฺสตาภินิเวโสติ เกจิฯ ‘‘อโหสิํ นุ โข อหมตีตมทฺธาน’’นฺติอาทินยปฺปวตฺตา (ม. นิ. 1.18; สํ. นิ. 2.20; มหานิ. 174) สํสยาปตฺติ สมฺโมหาภินิเวโสติ อปเรฯ สงฺขาเรสุ ตาณเลณภาวคหณํ อาลยาภินิเวโสฯ ‘‘อาลยรตา อาลยสมฺมุทิตา’’ติ (ที. นิ. 2.67; ม. นิ. 1.281; 2.337; สํ. นิ. 1.172; มหาว. 7-8) วจนโต อาลโย ตณฺหาฯ สา เอว จกฺขาทีสุ, รูปาทีสุ จ อภินิวิสนวเสน ปวตฺติยา อาลยาภินิเวโสติ อปเรฯ ‘‘เอวํ ฐิตา เต สงฺขารา ปฏินิสฺสชฺชียนฺตี’’ติ ปวตฺตํ ญาณํ ปฏิสงฺขานุปสฺสนาฯ อปฺปฏิสงฺขา ปฏิสงฺขาย ปฏิปกฺขภูตา โมหปฺปธานา อกุสลธมฺมาฯ วฏฺฏโต วิคตตฺตา วิวฏฺฏํ นิพฺพานํ, ตตฺถ นินฺนภาวสงฺขาเตน อนุปสฺสเนน ปวตฺติ วิวฏฺฏานุปสฺสนา, สงฺขารุเปกฺขา เจว อนุโลมญาณญฺจฯ สญฺโญคาภินิเวโส สํยุชฺชนวเสน สงฺขาเรสุ อภินิวิสนํฯ

ทิฏฺเฐกฏฺฐานนฺติ ทิฏฺฐิยา สหเชกฏฺฐานญฺจ ปหาเนกฏฺฐานญฺจฯ โอฬาริกานนฺติ อุปริมคฺควชฺเฌ กิเลเส อุปาทาย วุตฺตํฯ อญฺญถา ทสฺสเนน ปหาตพฺพาปิ ทุติยมคฺควชฺเฌหิ โอฬาริกาฯ อณุสหคตานนฺติ อณุภูตานํ, อิทํ เหฏฺฐิมมคฺควชฺเฌ อุปาทาย วุตฺตํฯ สพฺพกิเลสานนฺติ อวสิฏฺฐสพฺพกิเลสานํฯ น หิ ปฐมมคฺคาทีหิ ปหีนา กิเลสา ปุน ปหียนฺติฯ

‘‘จิตฺตสฺส อวิปฺปฏิสาราย สํวตฺตนฺตี’’ติอาทีสุ สํวโร อวิปฺปฏิสารตฺถายฯ ‘‘อวิปฺปฏิสารตฺถานิ โข, อานนฺท, กุสลานิ สีลานี’’ติ (อ. นิ. 10.1) วจนโต เจตโส อวิปฺปฏิสารตฺถาย ภวนฺติฯ อวิปฺปฏิสาโร ปาโมชฺชตฺถายฯ ‘‘โยนิโส มนสิ กโรโต ปาโมชฺชํ ชายตี’’ติ (ที. นิ. 3.359) วจนโต ปาโมชฺชาย สํวตฺตนฺติฯ ปาโมชฺชํ ปีติยาฯ ‘‘ปมุทิตสฺส ปีติ ชายตี’’ติ (ที. นิ. 1.466; 3.359; อ. นิ. 3.96; 6.10; 11.12) วจนโต ปีติยา สํวตฺตนฺติฯ ปีติ ปสฺสทฺธตฺถายฯ ‘‘ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภตี’’ติ (ที. นิ. 1.466; 3.359; อ. นิ. 3.96; 6.10; 11.12) วจนโต ปสฺสทฺธิยา สํวตฺตนฺติฯ ปสฺสทฺธิ สุขตฺถายฯ ‘‘ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวเทตี’’ติ (ที. นิ. 1.466; 3.359; อ. นิ. 3.96; 6.10; 11.12) วจนโต โสมนสฺสาย สํวตฺตนฺตีติฯ ‘‘สุขตฺถาย สุขํ เวเทตี’’ติ เจตฺถ โสมนสฺสํ ‘‘สุข’’นฺติ วุตฺตํฯ อาเสวนายาติ สมาธิสฺส อาเสวนายฯ นิรามิเส หิ สุเข สิทฺเธ ‘‘สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยตี’’ติ (ที. นิ. 1.466; 3.359; อ. นิ. 3.96; 6.10; 11.12) วจนโต สมาธิ สิทฺโธเยว โหติ, ตสฺมา สมาธิสฺส อาเสวนาย ปคุณพลวภาวาย สํวตฺตนฺตีติ อตฺโถฯ ภาวนายาติ ตสฺเสว สมาธิสฺส วฑฺฒิยาฯ พหุลีกมฺมายาติ ปุนปฺปุนํ กิริยายฯ อลงฺการายาติ ตสฺเสว สมาธิสฺส ปสาธนภูตสทฺธินฺทฺริยาทินิปฺผตฺติยา อลงฺการาย สํวตฺตนฺติฯ ปริกฺขารายาติ อวิปฺปฏิสาราทิกสฺส สมาธิสมฺภารสฺส สิทฺธิยา ตสฺเสว สมาธิสฺส ปริกฺขาราย สํวตฺตนฺติฯ สมฺภารตฺโถ หิ อิธ ปริกฺขาร-สทฺโทฯ ‘‘เย จ โข อิเม ปพฺพชิเตน ชีวิตปริกฺขารา สมุทาเนตพฺพา’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 1.191) วิย สมฺภาโรติ จ ปจฺจโย เวทิตพฺโพฯ กามญฺจายํ ปริกฺขาร-สทฺโท ‘‘รโถ สีลปริกฺขาโร’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. 5.4) อลงฺการตฺโถฯ ‘‘สตฺตหิ นครปริกฺขาเรหิ สุปริกฺขตฺตํ โหตี’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 7.67) ปริวารตฺโถ วุตฺโตฯ อิธ ปน อลงฺการปริวารานํ วิสุํ คหิตตฺตา ‘‘สมฺภารตฺโถ’’ติ วุตฺตํ ฯ ปริวารายาติ มูลการณภาเวเนว สมาธิสฺส ปริวารภูตสติวีริยาทิธมฺมวิเสสสาธเนน ปริวารสมฺปตฺติยา สํวตฺตนฺติฯ ปาริปูริยาติ วสีภาวสมฺปาปเนน, วิปสฺสนาย ปทฏฺฐานภาวาปาทเนน จ ปริปุณฺณภาวสาธนโต สมาธิสฺส ปาริปูริยา สํวตฺตนฺติฯ

เอวํ สุปริสุทฺธสีลมูลกํ สพฺพาการปริปูรํ สมาธิํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ‘‘สมาหิโต ปชานาติ ปสฺสติ, ยถาภูตํ ชานํ ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ, นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ , วิราคา วิมุจฺจตี’’ติ (อ. นิ. 10.2; ส. นิ. 3.14) วจนโต สีลมูลกานิ สมาธิปทฏฺฐานานิ ปโยชนานิ ทสฺเสตุํ ‘‘เอกนฺตนิพฺพิทายา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นิพฺพิทาย หิ ทสฺสิตาย ตสฺสา ปทฏฺฐานภูตํ ยถาภูตญาณทสฺสนํ ทสฺสิตเมว โหติ, ตสฺมิํ อสติ นิพฺพิทาย อสิชฺฌนโตฯ นิพฺพิทาทโย อตฺถโต วิภตฺตา เอวฯ ยถาภูตญาณทสฺสนนฺติ ปเนตฺถ สปฺปจฺจยนามรูปทสฺสนํ อธิปฺเปตํฯ เอวเมตฺถ อมตมหานิพฺพานปริโยสานํ สีลสฺส ปโยชนํ ทสฺสิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อิทานิ ปหานาทีสุ สีลตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอตฺถ จา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ ปชหนํ อนุปฺปาทนิโรโธ ปหานนฺติ ตสฺส ภาวสาธนตํ สนฺธาย ‘‘ปหานนฺติ โกจิ ธมฺโม นาม นตฺถี’’ติ วุตฺตํฯ ยถา ปนสฺส ธมฺมภาโว สมฺภวติ, ตถา เหฏฺฐา สํวณฺณิตเมวฯ เอวํ หิสฺส สีลภาโว สุฏฺฐุ ยุชฺชติฯ ตํ ตํ ปหานนฺติ ‘‘ปาณาติปาตสฺส ปหานํ, อทินฺนาทานสฺส ปหาน’’นฺติ เอวํ วุตฺตํ ตํ ตํ ปหานํฯ ตสฺส ตสฺส กุสลธมฺมสฺสาติ ปาณาติปาตสฺส ปหานํ เมตฺตาทิกุสลธมฺมสฺส, อทินฺนาทานสฺส ปหานํ จาคาทิกุสลธมฺมสฺสาติ เอวํ ตสฺส ตสฺส กุสลธมฺมสฺสฯ ปติฏฺฐานฏฺเฐนาติ ปติฏฺฐานภาเวนฯ ปหานํ หิ ตสฺมิํ สติ โหติ, อสติ น โหติ, ตสฺส ‘‘ปติฏฺฐาน’’นฺติ วตฺตพฺพตํ ลภตีติ กตฺวา ยสฺมิํ สนฺตาเน ปาณาติปาตาทโย ตสฺส ปกมฺปเหตโวติ ตปฺปหานํ วิกมฺปาภาวกรเณน จ สมาธานํ วุตฺตํฯ เอวํ เสสปหาเนสุปิ วตฺตพฺพํฯ สมาธานํ สณฺฐปนํ, สํยมนํ วาฯ อิตเร จตฺตาโรติ เวรมณิอาทโย จตฺตาโร ธมฺมา น ปหานํ วิย โวหารมตฺตนฺติ อธิปฺปาโยฯ ตโต ตโตติ ตมฺหา ตมฺหา ปาณาติปาตาทิโตฯ ตสฺส ตสฺสาติ ปาณาติปาตาทิกสฺส สํวรณวเสน, ตสฺส ตสฺส วา สํวรสฺส วเสนฯ ตทุภยสมฺปยุตฺตเจตนาวเสนาติ เวรมณีหิ, สํวรธมฺเมหิ จ สมฺปยุตฺตาย เจตนาย วเสนฯ ตํ ตํ อวีติกฺกมนฺตสฺสาติ ตํ ตํ ปาณาติปาตาทิํ อวีติกฺกมนฺตสฺส ปุคฺคลสฺส, ธมฺมสมูหสฺส วา วเสน เจตโส ปวตฺติสพฺภาวํ สนฺธาย วุตฺตาฯ ตสฺมา เอกกฺขเณปิ ลพฺภนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ

สีลสํกิเลสโวทานวณฺณนา

[21] สํกิลิสฺสติ เตนาติ สํกิเลโสฯ โก ปน โสติ อาห ‘‘ขณฺฑาทิภาโว สีลสฺส สํกิเลโส’’ติฯ โวทายติ วิสุชฺฌติ เอเตนาติ โวทานํ, อขณฺฑาทิภาโวฯ ลาภยสาทีติ อาทิ-สทฺเทน ญาติองฺคชีวิตาทีนํ สงฺคโหฯ สตฺตสุ อาปตฺติกฺขนฺเธสุ อาทิมฺหิ วา อนฺเต วา เวมชฺเฌติ จ อิทํ เตสํ อุทฺเทสาทิปาฬิวเสน วุตฺตํฯ น หิ อญฺโญ โกจิ อาปตฺติกฺขนฺธานํ อนุกฺกโม อตฺถิฯ ขณฺฑนฺติ ขณฺฑวนฺตํ, ขณฺฑิตํ วาฯ ฉิทฺทนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ ปริยนฺเต ฉินฺนสาฏโก วิยาติ วตฺถนฺเต, ทสนฺเต วา ฉินฺนวตฺถํ วิยฯ

เอวนฺติ อิทานิ วุจฺจมานากาเรนฯ เมถุนสํโยควเสนาติ ราคปริยุฏฺฐาเนน สทิสภาวาปตฺติยา มิถุนานํ อิทนฺติ เมถุนํ, นิพนฺธนํฯ เมถุนวเสน สมาโยโค เมถุนสํโยโคฯ อิธ ปน เมถุนสํโยโค วิยาติ เมถุนสํโยโค, ตสฺส วเสนฯ อิธาติ อิมสฺมิํ โลเกฯ เอกจฺโจติ เอโกฯ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วาติ ปพฺพชฺชามตฺเตน สมโณ วา ชาติมตฺเตน พฺราหฺมโณ วาฯ ทฺวยํทฺวยสมาปตฺตินฺติ ทฺวีหิ ทฺวีหิ สมาปชฺชิตพฺพํ, เมถุนนฺติ อตฺโถฯ น เหว โข สมาปชฺชตีติ สมฺพนฺโธฯ อุจฺฉาทนํ อุพฺพตฺตนํฯ สมฺพาหนํ ปริมทฺทนํฯ สาทิยตีติ อธิวาเสติฯ ตทสฺสาเทตีติ ตํ อุจฺฉาทนาทิํ อภิรมติฯ นิกาเมตีติ อิจฺฉติฯ วิตฺตินฺติ ตุฏฺฐิํฯ อิทมฺปิ โขติ เอตฺถ อิทนฺติ ยถาวุตฺตํ สาทิยนาทิํ ขณฺฑภาวาทิวเสน เอกํ กตฺวา วุตฺตํฯ ปิ-สทฺโท วกฺขมานํ อุปาทาย สมุจฺจยตฺโถฯ โข-สทฺโท อวธารณตฺโถฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยเทตํ พฺรหฺมจารีปฏิญฺญสฺส อสติปิ ทฺวยํทฺวยสมาปตฺติยํ มาตุคามสฺส อุจฺฉาทนนฺหาปนสมฺพาหนสาทิยนาทิ, อิทมฺปิ เอกํเสน ตสฺส พฺรหฺมจริยสฺส ขณฺฑาทิภาวาปาทนโต ขณฺฑมฺปิ ฉิทฺทมฺปิ สพลมฺปิ กมฺมาสมฺปีติฯ เอวํ ปน ขณฺฑาทิภาวาปตฺติยา โส อปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรติ, น ปริสุทฺธํ, สํยุตฺโต เมถุนสํโยเคน, น วิสํยุตฺโตฯ ตโต จสฺส น ชาติอาทีหิ ปริมุตฺตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘อยํ วุจฺจตี’’ติอาทิมาหฯ

สญฺชคฺฆตีติ กิเลสวเสน มหาหสิตํ หสติฯ สํกีฬตีติ กายสํสคฺควเสน กีฬติฯ