เมนู

[361] ‘‘โก สมาธี’’ติอาทินา สรูปาทิปุจฺฉา ยาวเทว วิภาคาวโพธนตฺถาฯ สรูปาทิโต หิ ญาตสฺส ปเภโท วุจฺจมาโน สุวิญฺเญยฺโย โหติ สงฺเขปปุพฺพกตฺตา วิตฺถารสฺส, วิตฺถารวิธินา จ สงฺเขปวิธิ สงฺคยฺหตีติ ‘‘สมาธิสฺส วิตฺถารํ ภาวนานยญฺจ ทสฺเสตุ’’นฺติ วุตฺตํฯ อถ วา ‘‘โก สมาธี’’ติอาทินาปิ สมาธิสฺเสว ปการเภโท ทสฺสียติ, ภาวนานิสํโสปิ ภาวนานยนิสฺสิโต เอวาติ อธิปฺปาเยน ‘‘วิตฺถารํ ภาวนานยญฺจ ทสฺเสตุ’’นฺติ วุตฺตํฯ สพฺพปฺปการโตติ ปลิโพธุปจฺเฉทาทิกสฺส สพฺพสฺส ภาวนาย ปุพฺพกิจฺจสฺส กรณปฺปการโต เจว สพฺพกมฺมฏฺฐานภาวนาวิภาวนโต จฯ

‘‘สมตฺตา โหตี’’ติ วตฺวา ตเมว สมตฺตภาวํ วิภาเวตุํ ‘‘ทุวิโธเยวา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อิธ อธิปฺเปโต สมาธีติ โลกิยสมาธิํ อาหฯ ทสสุ กมฺมฏฺฐาเนสูติ ยานิ เหฏฺฐา ‘‘อุปจาราวหานี’’ติ วุตฺตานิ ทส กมฺมฏฺฐานานิ, เตสุฯ อปฺปนาปุพฺพภาคจิตฺเตสูติ อปฺปนาย ปุพฺพภาคจิตฺเตสุ อฏฺฐนฺนํ ฌานานํ ปุพฺพภาคจิตฺตุปฺปาเทสุฯ เอกคฺคตาติ เอกาวชฺชนวีถิยํ, นานาวชฺชนวีถิยญฺจ เอกคฺคตาฯ อวเสสกมฺมฏฺฐาเนสูติ ‘‘อปฺปนาวหานี’’ติ วุตฺเตสุ ติํสกมฺมฏฺฐาเนสุฯ

สมาธิอานิสํสกถาวณฺณนา

[362] ทิฏฺฐธมฺโม วุจฺจติ ปจฺจกฺขภูโต อตฺตภาโว, ตตฺถ สุขวิหาโร ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาโรฯ กามํ ‘‘สมาปชฺชิตฺวา’’ติ เอเตน อปฺปนาสมาธิเยว วิภาวิโต, ‘‘เอกคฺคจิตฺตา’’ติ ปน ปเทน อุปจารสมาธิโนปิ คหณํ โหตีติ ตโต นิวตฺตนตฺถํ ‘‘อปฺปนาสมาธิภาวนา’’ติ วุตฺตํฯ น โข ปเนเตติ เอเต พาหิรกภาวิตา ฌานธมฺมา จิตฺเตกคฺคตามตฺตกราฯ อริยสฺส วินเย พุทฺธสฺส ภควโต สาสเน ‘‘สลฺเลขา’’ติ น วุจฺจนฺติ กิเลสานํ สลฺเลขนปฏิปทา น โหตีติ กตฺวา, สาสเน ปน อวิหิํสาทโยปิ สลฺเลขาว โลกุตฺตรปาทกตฺตาฯ

สมฺพาเธติ ตณฺหาสํกิเลสาทินา สํกิลิฏฺฐตาย ปรมสมฺพาเธ อติวิย สงฺกฏฏฺฐานภูเต สํสารปฺปวตฺเตฯ โอกาสาธิคมนเยนาติ อตฺถปฏิลาภโยคฺคสฺส นวมขณสงฺขาตสฺส โอกาสสฺส อธิคมนเยนฯ