11. สมาธินิทฺเทสวณฺณนา

อาหาเรปฏิกฺกูลภาวนาวณฺณนา

[294] อุทฺเทโส นาม นิทฺเทสตฺโถ มุทุมชฺฌิมปญฺญาพาหุลฺลโต, อาคโต จ ภาโร อวสฺสํ วหิตพฺโพติ อาห ‘‘เอกา สญฺญาติ เอวํ อุทฺทิฏฺฐาย อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญาย ภาวนานิทฺเทโส อนุปฺปตฺโต’’ติฯ ตตฺถายํ สญฺญา-สทฺโท ‘‘รูปสญฺญา สทฺทสญฺญา’’ติอาทีสุ (มหานิ. 14) สญฺชานนลกฺขเณ ธมฺเม อาคโต, ‘‘อนิจฺจสญฺญา ทุกฺขสญฺญา’’ติอาทีสุ วิปสฺสนายํ อาคโต, ‘‘อุทฺธุมาตกสญฺญาติ วา โสปากรูปสญฺญาติ วา อิเม ธมฺมา เอกตฺถา อุทาหุ นานตฺถา’’ติอาทีสุ สมเถ อาคโตฯ อิธ ปน สมถสฺส ปริกมฺเม ทฏฺฐพฺโพฯ อาหาเร หิ ปฏิกฺกูลาการคฺคหณํ, ตปฺปภาวิตํ วา อุปจารชฺฌานํ อิธ ‘‘อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญา’’ติ อธิปฺเปตํฯ ตตฺถ ยสฺมิํ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญา ภาเวตพฺพา, ตตฺถ นิพฺเพทวิราคุปฺปาทนาย ตปฺปสงฺเคน สพฺพมฺปิ อาหารํ กิจฺจปฺปเภทาทีนโวปมฺเมหิ วิภาเวตุํ ‘‘อาหรตีติ อาหาโร’’ติอาทิ อารทฺธํฯ

ตตฺถ อาหรตีติ อาหารปจฺจยสงฺขาเตน อุปฺปตฺติยา, ฐิติยา วา ปจฺจยภาเวน อตฺตโน ผลํ อาเนติ นิพฺพตฺเตติ ปวตฺเตติ จาติ อตฺโถฯ กพฬํ กรียตีติ กพฬีกาโร, วตฺถุวเสน เจตํ วุตฺตํ, ลกฺขณโต ปน โอชาลกฺขโณ เวทิตพฺโพ, กพฬีกาโร จ โส ยถาวุตฺเตนตฺเถน อาหาโร จาติ กพฬีการาหาโรฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ ผุสตีติ ผสฺโสฯ อยํ หิ อรูปธมฺโมปิ สมาโน อารมฺมเณ ผุสนากาเรเนว ปวตฺตติฯ ตถา หิ โส ผุสนลกฺขโณติ วุจฺจติฯ เจตยตีติ เจตนา, อตฺตโน สมฺปยุตฺตธมฺเมหิ สทฺธิํ อารมฺมเณ อภิสนฺทหตีติ อตฺโถ, มโนสนฺนิสฺสิตา เจตนา มโนสญฺเจตนาฯ อุปปตฺติปริกปฺปนวเสน วิชานาตีติ วิญฺญาณํฯ เอวเมตฺถ สามญฺญตฺถโต, วิเสสตฺถโต จ อาหารา เวทิตพฺพาฯ