9. พฺรหฺมวิหารนิทฺเทสวณฺณนา

เมตฺตาภาวนากถาวณฺณนา

[240] เมตฺตํ พฺรหฺมวิหารํฯ ภาเวตุกาเมนาติ อุปฺปาเทตุกาเมน ปจฺจเวกฺขิตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ สุขนิสินฺเนนาติ วิสมํ อนิสีทิตฺวา ปลฺลงฺกาภุชเนน สุขนิสินฺเนนฯ

กสฺมาติ ปจฺจเวกฺขณาย การณปุจฺฉา, อญฺญํ อธิคนฺตุกาเมน อญฺญตฺถ อาทีนวานิสํสปจฺจเวกฺขณา กิมตฺถิยาติ อธิปฺปาโยฯ เมตฺตา นาม อตฺถโต อโทโสฯ ตถา หิ อโทสนิทฺเทเส ‘‘เมตฺติ เมตฺตายนา เมตฺตายิตตฺต’’นฺติ (ธ. ส. 1062) นิทฺทิฏฺฐํฯ ขนฺตีติ จ อิธ อธิวาสนกฺขนฺติ อธิปฺเปตาฯ สา ปน อตฺถโต อโทสปฺปธานา จตฺตาโร อรูปกฺขนฺธาติ เมตฺตาย สิชฺฌมานาย ติติกฺขาขนฺติ สิทฺธา เอว โหตีติ อาห ‘‘ขนฺติ อธิคนฺตพฺพา’’ติฯ เตน ขนฺติยํ อานิสํสปจฺจเวกฺขณา สตฺถิกาวาติ ทสฺเสติฯ อภิภูโต ปริยุฏฺฐาเนนฯ ปริยาทินฺนจิตฺโต กุสลุปฺปตฺติยา โอกาสาลาเภนฯ อาทีนโว ทฏฺฐพฺโพ ปาณฆาตาทิวเสน ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกาทิอนตฺถมูลภาวโตฯ

ขนฺตี ปรมํ ตโปติ ปราปการสหนาทิกา ติติกฺขลกฺขณา ขนฺติ อุตฺตมํ ตโป อกตฺตพฺพากรณกตฺตพฺพกรณลกฺขณาย สมฺมาปฏิปตฺติยา มูลภาวโตฯ ขนฺติพลํ พลานีกนฺติ ปรมํ มงฺคลภูตา ขนฺติ เอว พลํ เอตสฺสาติ ขนฺติพลํฯ วุตฺตญฺหิ ‘‘ขนฺติพลา สมณพฺราหฺมณา’’ติฯ โทสาทิปฏิปกฺขวิธมนสมตฺถตาย อนีกภูเตน เตเนว จ ขนฺติพเลน พลานีกํฯ ขนฺตฺยา ภิยฺโย น วิชฺชตีติ อตฺตโน ปเรสญฺจ อนตฺถปฏิพาหโน, อตฺถาวโห จ ขนฺติโต อุตฺตริ อปสฺสโย นตฺถิฯ

วิเวจนตฺถายาติ วิกฺขมฺภนตฺถายฯ ขนฺติยา สํโยชนตฺถาย อตฺตานนฺติ อธิปฺปาโยฯ ภาวนํ ทูเสนฺตีติ โทสา, ปุคฺคลาเยว โทสา ปุคฺคลโทสาฯ