ภิยฺโยโสติ อุปริปิฯ มตฺตาย ปมาณสฺส มหติยา มตฺตาย, วิปุเลน ปมาเณนาติ อตฺโถฯ จาคาธิมุตฺโตติ ปริจฺจาเค อธิมุตฺโต นินฺนโปณปพฺภาโรฯ ตโต เอว อโลภชฺฌาสโย กตฺถจิปิ อนภิสงฺคจิตฺโตฯ ปฏิคฺคาหเกสุ เมตฺตายนวเสน ปริจฺจาโค โหตีติ เมตฺตาย เมตฺตาภาวนาย อนุโลมการี อนุรูปปฏิปตฺติฯ วิสารโทติ วิสโท อตฺตโนว คุเณน กตฺถจิปิ อมงฺกุภูโต อภิภุยฺย วิหารีฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

6. เทวตานุสฺสติกถาวณฺณนา

[162] อริยมคฺควเสนาติ อริยมคฺคสฺส อธิคมวเสนฯ สมุทาคเตหีติ สมฺมเทว ตทุปฺปตฺติโต อุทฺธํ อาคเตหิฯ ยาทิสา หิ อริยานํ สนฺตาเน โลกิยาปิ สทฺธาทโย, น ตาทิสา กทาจิปิ โปถุชฺชนิกา สทฺธาทโยฯ ทิพฺพนฺตีติ เทวาฯ จตฺตาโร มหาราชาโน เอเตสนฺติ จตุมหาราชา, เต เอว จาตุมหาราชิกาฯ เตตฺติํส สหปุญฺญการิโน ตตฺถูปปนฺนาติ ตํสหจริตํ ฐานํ ตาวติํสํ, ตนฺนิวาสิโนปิ เทวา ตํสหจรณโต เอว ตาวติํสาฯ ทุกฺขโต ยาตา อปยาตาติ ยามาฯ ตุสาย ปีติยา อิตา อุปคตาติ ตุสิตาฯ โภคานํ นิมฺมาเน รติ เอเตสนฺติ นิมฺมานรติโนฯ ปรนิมฺมิเตสุ โภเคสุ วสํ วตฺเตนฺตีติ ปรนิมฺมิตวสวตฺติโนฯ พฺรหฺมานํ กาโย สมูโห พฺรหฺมกาโย, ตปฺปริยาปนฺนตาย ตตฺถ ภวาติ พฺรหฺมกายิกาฯ ตตุตฺตรีติ ตโต พฺรหฺมกายิเกหิ อุตฺตริ, อุปริ ปริตฺตาภาทิเก สนฺธาย วทติฯ เทวตา สกฺขิฏฺฐาเน ฐเปตฺวาติ ‘‘ยถารูปาย มคฺเคนาคตาย สทฺธาย สมนฺนาคตา, สีเลน สุเตน จาเคน ปญฺญาย สมนฺนาคตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปปนฺนา ตา เทวตา, มยฺหมฺปิ ตถารูปา สทฺธา สีลํ สุตํ จาโค ปญฺญา จ สํวิชฺชตี’’ติ เทวตา สกฺขิฏฺฐาเน ฐเปตฺวา สกฺขิํ โอตาเรนฺเตน วิย อตฺตโน สทฺธาทิคุณา อนุสฺสริตพฺพาฯ

ยทิ เอวํ สุตฺเต (อ. นิ. 6.10) อุภยคุณานุสฺสรณํ วุตฺตํ, ตํ กถนฺติ อนุโยคํ มนสิ กตฺวา อาห ‘‘สุตฺเต ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ วุตฺตนฺติ ‘‘อตฺตโน จ, ตาสญฺจ เทวตาน’’นฺติ อุภยํ สมธุรํ วิย สุตฺเต (อ. นิ. 6.10) กิญฺจาปิ วุตฺตํฯ