ปกิณฺณกกถาวณฺณนา

[121] อุชุปฏิปกฺเขน ปหีนภาวํ สนฺธายาห ‘‘สุวิกฺขมฺภิตราคตฺตา’’ติฯ อสุภปฺปเภโทติ อุทฺธุมาตกาทิอสุภวิภาโคฯ สรีรสภาวปฺปตฺติวเสนาติ สรีรสฺส อตฺตโน สภาวูปคมนวเสนฯ สรีรญฺหิ วินสฺสมานํ อญฺญรูเปน ฐิตสฺส รกฺขสสฺส วิย สภาวปฺปตฺติวเสเนว วินสฺสติฯ ราคจริตเภทวเสนาติ ราคจริตวิภาควเสนฯ ยทิ สรีรสภาวปฺปตฺติวเสน อยมสุภปฺปเภโท วุตฺโต, มหาสติปฏฺฐานาทีสุ (ที. นิ. 2.372 อาทโย; ม. นิ. 1.105 อาทโย) กถํ นวปฺปเภโทติ? โส สรสโต เอว สภาวปฺปตฺติวเสน วุตฺโต, อยํ ปน ปรูปกฺกเมนาปิฯ ตตฺถ จ อิธาคเตสุ ทสสุ อสุเภสุ เอกจฺจาเนว คหิตานิ, อฏฺฐิกญฺจ ปญฺจวิธา วิภตฺตํฯ ตานิ จ วิปสฺสนาวเสน, อิมานิ สมถวเสนาติ ปากโฏยํ เภโทติฯ

อิเมสํ ปน ทสฺสนมฺปิ อสุภภาวสามญฺเญน สติปิ อวิเสสโต ราคจริตานํ สปฺปายภาเว ยํ วุตฺตํ ‘‘ราคจริตเภทวเสน จา’’ติ, ตํ วิภชิตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘วิเสสโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สูนภาเวน สุสณฺฐิตมฺปิ สรีรํ ทุสฺสณฺฐิตเมว โหตีติ อุทฺธุมาตกสรีเร สณฺฐานวิปตฺติํ ทีเปตีติ อาห ‘‘สรีรสณฺฐานวิปตฺติปฺปกาสนโต’’ติฯ สณฺฐานสมฺปตฺติยํ รตฺโต สณฺฐานราคี, ตสฺส สปฺปายํ สณฺฐานราคสฺส วิกฺขมฺภนุปายภาวโตฯ กาโย เอว กายวโณ, ตตฺถ ปฏิพทฺธสฺส นิสฺสิตสฺสฯ สุสิรภาวปฺปกาสนโตติ สุสิรสฺส วิวรสฺส อตฺถิภาวปฺปกาสนโตฯ สรีเร ฆนภาวราคิโนติ สรีเร องฺคปจฺจงฺคานํ ถิรภาวํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชนกราควโตฯ วิกฺเขปปฺปกาสนโตติ โสณสิงฺคาลาทีหิ อิโต จิโต จ วิกฺเขปสฺส ปกาสนโต องฺคปจฺจงฺคลีลาราคิโน สปฺปายํฯ อีทิสานํ กิร อนวฏฺฐิตรูปานํ อวยวานํ โก ลีฬาวิลาโสติ วิราคสมฺภวโตฯ สงฺฆาตเภทวิการปฺปกาสนโตติ สงฺฆาตสฺส องฺคปจฺจงฺคานํ สํหตภาวสฺส สุสมฺพนฺธตาย เภโท เอว วิกาโร สงฺฆาตเภทวิกาโร, ตสฺส ปกาสนโตฯ โลหิตํ มกฺขิตํ หุตฺวา ปฏิกฺกูลภาโว โลหิตมกฺขิตปฏิกฺกูลภาโว, ตสฺส ปกาสนโตฯ มมตฺตราคิโนติ ‘‘มม อย’’นฺติ อุปฺปชฺชนกราควโตฯ ทนฺตสมฺปตฺติราคิโนติ ทนฺตสมฺปตฺติยํ รชฺชนสีลสฺสฯ