เมนู

วาโยกสิณกถาวณฺณนา

[93] วุตฺตญฺเหตนฺติ เอตฺถ หิ-สทฺโท เหตุอตฺโถ, ยสฺมาติ อตฺโถฯ ตสฺส ‘‘ตสฺมา’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธฯ อุจฺฉคฺคนฺติ อุจฺฉุเขตฺเต ยถาฐิตานํ อคฺคํฯ เอริตนฺติ วาเตน จลิตํฯ สเมริตนฺติ สพฺพโส จลิตํฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ‘‘วาโยกสิณํ…เป.… อุปลกฺเขตี’’ติ เอวํ วุตฺตํ อฏฺฐกถายํ, ตสฺมาฯ สมสีสฏฺฐิตนฺติ อุปริ ปตฺตานํ วเสน สมสีสํ หุตฺวา ฐิตํฯ เวฬุํ วา รุกฺขํ วาติ เอตฺถาปิ ‘‘สมสีสํ ฐิตํ ฆนปตฺตเวฬุํ วา ฆนปตฺตรุกฺขํ วา’’ติ อาเนตฺวา โยเชตพฺพํฯ เอกงฺคุลาทิปฺปมาเณสุ เกเสสุ รสฺสภาวโต, ทีฆตเรสุ โอลมฺพนโต, วิรเฬสุ อนุปฺปเวสโต วาตปฺปหาโร น ปญฺญายตีติ จตุรงฺคุลปฺปมาณคฺคหณํ, ฆนคฺคหณญฺจ กตํฯ เอตสฺมิํ ฐาเน ปหรตีติ สติํ ฐเปตฺวาติ อุจฺฉคฺคาทีนํ ปจลนาการคฺคหณมุเขน เตสํ ปหารเก วาตสงฺฆาเต สติํ อุปฏฺฐเปตฺวาฯ ตตฺถ สติํ ฐเปตฺวาติ ตสฺมิํ กายปเทสสฺส สงฺฆฏฺฏนวเสน ปวตฺเต วายุปิณฺเฑ สงฺฆฏฺฏนาการคฺคหณมุเขน สติํ อุปฏฺฐเปตฺวาฯ ‘‘อุสุมวฏฺฏิสทิส’’นฺติ เอเตน ปุริมกสิณสฺส วิย อิมสฺสาปิ นิมิตฺตสฺส สํวิคฺคหตํ ทสฺเสติฯ ‘‘นิจฺจล’’นฺติ อิมินา นิจฺจลภาโวเยว อุคฺคหนิมิตฺตโต อิมสฺส วิเสโสติ ปฏิภาคนิมิตฺตสฺสาปิ อุสุมวฏฺฏิสทิสตาว วิภาวิตา โหติฯ

นีลกสิณกถาวณฺณนา

[94] อญฺชนราชิวฏฺฏาทิ วณฺณธาตุยา วาฯ ตถารูปํ มาลาคจฺฉนฺติ อวิรฬวิกสิตนีลวณฺณปุปฺผสญฺฉนฺนํ ปุปฺผคจฺฉํฯ อิตเรนาติ อกตาธิกาเรนฯ คิริกณฺณิกคฺคหเนน นีลํ คิริกณฺณิกมาหฯ กรณฺฑปฏลํ สมุคฺคปิธานํฯ ปตฺเตหิเยวาติ นีลุปฺปลาทีนํ เกสรวณฺฏานิ อปเนตฺวา เกวเลหิ ปตฺเตหิเยวฯ ปูเรตพฺพนฺติ นีลวณฺณํ วตฺถํ คเหตฺวา ภณฺฑิกํ วิย พนฺธิตฺวา ยถา นีลมณฺฑลํ หุตฺวา ปญฺญายติ, ตถา จงฺโกฏกํ วา กรณฺฑปฏลํ วา ปูเรตพฺพํฯ มุขวฏฺฏิยํ วา อสฺสาติ อสฺส จงฺโกฏกสฺส, กรณฺฑปฏลสฺส วา มุขวฏฺฏิยํ พนฺธิตพฺพํฯ มณิตาลวณฺฏํ อินฺทนีลมณิมยํ ตาลวณฺฏํฯ

ปีตกสิณกถาวณฺณนา

[95] ปีตกสิเณ มาลาคจฺฉนฺติ อิกฺกฏาทิมาลาคจฺฉํฯ หริตาลํ, มโนสิลา วา ธาตุฯ ปตฺตงฺคปุปฺเผหีติ ปตฺตงฺคนามิกา ปีตวณฺณปุปฺผา เอกา คจฺฉชาติ, ตสฺส ปุปฺเผหิฯ อาสนปูชนฺติ เจติยงฺคเณ กตํ อาสนปูชํ กณิการปุปฺผาทินาติ อาทิ-สทฺเทน อากุลิกิงฺกิราตปุปฺผาทีนํ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ

โลหิตกสิณกถาวณฺณนา

[96] โลหิตมณิ โลหิตงฺคมณิอาทิฯ โลหิตธาตุ เครุกชาติหิงฺคุลิกาทิฯ

โอทาตกสิณกถาวณฺณนา

[97] โอทาตกสิเณ มาลาคจฺฉนฺติ นนฺทิยาวตฺตาทิมาลาคจฺฉํฯ ธาตุ กกฺกฏิมุตฺตเสติกาทิฯ

อาโลกกสิณกถาวณฺณนา

[98] ตถา อสกฺโกนฺเตนาติ ยถา สูริยาโลกาทิวเสน โอภาสนิมิตฺตุปฺปาทนํ วุตฺตํ, ตสฺส โอภาสมณฺฑลสฺส น จิรฏฺฐิติตาย ตถา นิมิตฺตุปฺปาทนํ กาตุํ อสกฺโกนฺเตนฯ ฆฏมุเขน นิคฺคจฺฉนกโอภาสสฺส มหนฺตภาวโต ‘‘ฆฏมุขํ ปิทหิตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ ภิตฺติมุขนฺติ ภิตฺติอภิมุขํฯ อุฏฺฐิตมณฺฑลสทิสนฺติ ภิตฺติอาทีสุ อุฏฺฐิตปากติกอาโลกมณฺฑลสทิสํฯ ฆนวิปฺปสนฺนํ อาโลกปุญฺชสทิสนฺติ ภควโต พฺยามปฺปภา วิย พหโล, วิปฺปสนฺโน จ หุตฺวา ปุญฺชภูโต อาโลโก อตฺถิ เจ, ตํสทิโสติ อตฺโถฯ

ปริจฺฉินฺนากาสกสิณกถาวณฺณนา

[99] ฉิทฺทสทิสเมว โหตีติ เยหิ ภิตฺติปริยนฺตาทีหิ ปริจฺฉินฺนํ, ตํ ฉิทฺทํ, ตํสทิสํ, เตนวากาเรน อุคฺคหนิมิตฺตํ อุปฏฺฐาตีติ อตฺโถฯ ‘‘วฑฺฒิยมานมฺปิ น วฑฺฒตี’’ติ อุคฺคหนิมิตฺตสฺส อวฑฺฒนียตํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ สพฺพมฺปิ หิ อุคฺคหนิมิตฺตํ วฑฺฒิยมานํ น วฑฺฒติเยวฯ สติปิ จ วฑฺเฒตุกามตายํ วฑฺฒนา น สมฺภวติ ภาวนาย ปริทุพฺพลตฺตาฯ ภาวนาวเสน หิ นิมิตฺตวฑฺฒนา ฯ ปฏิภาคนิมิตฺตํ ปน ตสฺมิํ อุปฺปนฺเน ภาวนา ถิราติ กตฺวา ‘‘วฑฺฒิยมานํ วฑฺฒตี’’ติ วุตฺตํฯ