เมนู

ปญฺจงฺควิปฺปหีนาทิวณฺณนา

[74] ปญฺจ องฺคานิ วิกฺขมฺภนวเสน ปหีนานิ เอตสฺสาติ ปญฺจงฺควิปฺปหีนํฯ ‘‘อคฺยาหิโต’’ติ เอตฺถ อาหิต-สทฺทสฺส วิย วิปฺปหีน-สทฺทสฺเสตฺถ ปรวจนํ ทฏฺฐพฺพํ, ปญฺจหิ องฺเคหิ วิปฺปหีนนฺติ วา ปญฺจงฺควิปฺปหีนํฯ นนุ อญฺเญปิ อกุสลา ธมฺมา อิมินา ฌาเนน ปหียนฺติ, อถ กสฺมา ปญฺจงฺควิปฺปหีนตาว วุจฺจตีติ อาห ‘‘กิญฺจาปี’’ติอาทิฯ ฌานลาภิโนปิ อฌานสมงฺคิกาเล ฌานปฏิปกฺขโลภจิตฺตาทีนํ ปวตฺติสพฺภาวโต ‘‘ฌานกฺขเณ’’ติ วุตฺตํฯ ปหียนฺตีติ วิคจฺฉนฺติ, นปฺปวตฺตนฺตีติ อตฺโถฯ เอกตฺตารมฺมเณติ ปถวีกสิณาทิวเสน เอกสภาเว, เอกคฺคตาสงฺขาเต เอกตฺตาวเห วา อารมฺมเณฯ นฺติ ตํ นานาวิสยปโลภิตํ จิตฺตํฯ กามธาตุปฺปหานายาติ นานาวิสยสมูปพฺยูฬฺหาย กามธาตุยา ปหานาย สมติกฺกมาย ปฏิปทํ ฌานํ นปฺปฏิปชฺชติฯ นิรนฺตรนฺติ วิกฺเขเปน อนนฺตริตํ, สหิตนฺติ อตฺโถฯ อกมฺมญฺญนฺติ อกมฺมนียํ, ภาวนากมฺมสฺส อโยคฺยนฺติ อตฺโถฯ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปเรตนฺติ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺเจน อภิภูตํฯ ปริพฺภมติ อนวฏฺฐานโต, อวฏฺฐานสฺส สมาธานสฺส อภาวโตติ อตฺโถฯ วิจิกิจฺฉาย อุปหตนฺติ สาติสยสฺส วิจารสฺส อภาวโต ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺโธ นุ โข ภควา, น นุ โข’’ติ, ‘‘ปถวี ปถวี’’ติอาทินา มนสิกาเรน, ‘‘ฌานํ สิยา นุ โข, น นุ โข’’ติอาทินา จ ปวตฺตาย วิจิกิจฺฉาย อุปหตํฯ นาโรหติ อปฺปฏิปตฺตินิมิตฺตตฺตาฯ วิเสเสน ฌานนฺตรายกรตฺตาติ สมาธิอาทีนํ อุชุวิปจฺจนีกภาเวน ฌานาธิคมสฺส อนฺตรายกรณโตฯ

เตหีติ ฌานาธิคมสฺส ปจฺจยภูเตหิ วิตกฺกวิจาเรหิฯ อวิกฺเขปาย สมฺปาทิตปฺปโยคสฺสาติ ตโต เอวํ สมาธานาย นิปฺผาทิตภาวนาปโยคสฺสฯ เจตโส ปโยคสมฺปตฺติสมฺภวาติ ยถาวุตฺตภาวนาปโยคสมฺปตฺติสมุฏฺฐานาฯ ปีติ ปีณนํ ภาวนาวเสน ตปฺปนํฯ อุปพฺรูหนํ ภาวนาวเสน ปริวุทฺธิํ เจตโส กโรตีติ สมฺพนฺโธฯ นฺติ จิตฺตํฯ สเสสสมฺปยุตฺตธมฺมนฺติ อวสิฏฺฐผสฺสาทิธมฺมสหิตํ, สมํ สมฺมา จ อาธิยตีติ สมฺพนฺโธฯ อินฺทฺริยสมตาวเสน สมํ, ปฏิปกฺขธมฺมานํฯ ทูรีภาเว ลีนุทฺธจฺจาภาเวน สมฺมา จ ฐเปตีติ อตฺโถฯ เอกคฺคตา หิ สมาธานกิจฺเจน จิตฺตํ, สมฺปยุตฺตธมฺเม จ อตฺตานํ อนุวตฺตาเปนฺตี ฌานกฺขเณ สาติสยํ สมาหิเต กโรตีติฯ