สมาธิปริคฺคหิตํ อุทฺธจฺเจน น อิญฺชติ ฯ ปญฺญาปริคฺคหิตํ อวิชฺชาย น อิญฺชติฯ โอภาสคตํ กิเลสนฺธกาเรน น อิญฺชติฯ อิเมหิ ฉหิ ธมฺเมหิ ปริคฺคหิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ โหติฯ เอวํ อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ จิตฺตํ อภินีหารกฺขมํ โหติ อภิญฺญาสจฺฉิกรณียานํ ธมฺมานํ อภิญฺญาสจฺฉิกิริยายฯ

อปโร นโย, จตุตฺถชฺฌานสมาธินา สมาหิเตฯ นีวรณทูรภาเวน ปริสุทฺเธฯ วิตกฺกาทิสมติกฺกเมน ปริโยทาเตฯ ฌานปฏิลาภปจฺจยานํ อิจฺฉาวจรานํ อภาเวน อนงฺคเณฯ อภิชฺฌาทีนํ จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลสานํ วิคเมน วิคตูปกฺกิเลเสฯ อุภยมฺปิ เจตํ อนงฺคณสุตฺตวตฺถสุตฺตานุสาเรน (ม. นิ. 1.57 อาทโย) เวทิตพฺพํฯ วสิปฺปตฺติยา มุทุภูเตฯ อิทฺธิปาทภาวูปคเมน กมฺมนิเยฯ ภาวนาปาริปูริยา ปณีตภาวูปคเมน ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเตฯ ยถา อาเนญฺชปฺปตฺตํ โหติ, เอวํ ฐิเตติ อตฺโถฯ เอวมฺปิ อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ จิตฺตํ อภินีหารกฺขมํ โหติ อภิญฺญาสจฺฉิกรณียานํ ธมฺมานํ อภิญฺญาสจฺฉิกิริยาย ปาทกํ ปทฏฺฐานภูตนฺติฯ

ทสอิทฺธิกถา

[369] อิทฺธิวิธาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมตีติ เอตฺถ อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธิ, นิปฺผตฺติอตฺเถน ปฏิลาภฏฺเฐน จาติ วุตฺตํ โหติฯ ยญฺหิ นิปฺผชฺชติ ปฏิลพฺภติ จ, ตํ อิชฺฌตีติ วุจฺจติฯ ยถาห ‘‘กามํ กามยมานสฺส, ตสฺส เจตํ สมิชฺฌตี’’ติ (สุ. นิ. 772)ฯ ตถา ‘‘เนกฺขมฺมํ อิชฺฌตีติ อิทฺธิ, ปฏิหรตีติ ปาฏิหาริยํฯ อรหตฺตมคฺโค อิชฺฌตีติ อิทฺธิ, ปฏิหรตีติ ปาฏิหาริย’’นฺติ (ปฏิ. ม. 3.32)ฯ

อปโร นโย, อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธิฯ อุปายสมฺปทาเยตมธิวจนํฯ อุปายสมฺปทา หิ อิชฺฌติ อธิปฺเปตผลปฺปสวนโตฯ ยถาห – ‘‘อยํ โข จิตฺโต คหปติ สีลวา กลฺยาณธมฺโม, สเจ ปณิทหิสฺสติ ‘อนาคตมทฺธานํ ราชา อสฺสํ จกฺกวตฺตี’ติ, ตสฺส โข อยํ อิชฺฌิสฺสติ สีลวโต เจโตปณิธิ วิสุทฺธตฺตา’’ติ (สํ. นิ. 4.352)ฯ

อปโร นโย, เอตาย สตฺตา อิชฺฌนฺตีติ อิทฺธิฯ อิชฺฌนฺตีติ อิทฺธา วุทฺธา อุกฺกํสคตา โหนฺตีติ วุตฺตํ โหติฯ สา ทสวิธาฯ ยถาห ‘‘กติ อิทฺธิโยติ ทส อิทฺธิโย’’ฯ