อาหุเนยฺยภาวาทิสิทฺธิกถา

[885] อาหุเนยฺยภาวาทิสิทฺธีติ น เกวลญฺจ นิโรธสมาปตฺติยา สมาปชฺชนสมตฺถตาว, อยํ ปน อาหุเนยฺยภาวาทิสิทฺธิปิ อิมิสฺสา โลกุตฺตรปญฺญาภาวนาย อานิสํโสติ เวทิตพฺโพฯ อวิเสเสน หิ จตุพฺพิธายปิ เอติสฺสา ภาวิตตฺตา ภาวิตปญฺโญ ปุคฺคโล สเทวกสฺส โลกสฺส อาหุเนยฺโย โหติ ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลีกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ

[886] วิเสสโต ปเนตฺถ ปฐมมคฺคปญฺญํ ตาว ภาเวตฺวา มนฺทาย วิปสฺสนาย อาคโต มุทินฺทฺริโยปิ สตฺตกฺขตฺตุปรโม นาม โหติ, สตฺตสุคติภเว สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติฯ มชฺฌิมาย วิปสฺสนาย อาคโต มชฺฌิมินฺทฺริโย โกลํโกโล นาม โหติ, ทฺเว วา ตีณิ วา กุลานิ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติฯ ติกฺขาย วิปสฺสนาย อาคโต ติกฺขินฺทฺริโย เอกพีชี นาม โหติ, เอกญฺเญว มานุสกํ ภวํ นิพฺพตฺเตตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติฯ

[887] ทุติยมคฺคปญฺญํ ภาเวตฺวา สกทาคามี นาม โหติ, สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติฯ

[888] ตติยมคฺคปญฺญํ ภาเวตฺวา อนาคามี นาม โหติฯ โส อินฺทฺริยเวมตฺตตาวเสน อนฺตราปรินิพฺพายี, อุปหจฺจปรินิพฺพายี, อสงฺขารปรินิพฺพายี, สสงฺขารปรินิพฺพายี, อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามีติ ปญฺจธาฯ อิธ วิหายนิฏฺโฐ โหติฯ ตตฺถ อนฺตราปรินิพฺพายีติ ยตฺถ กตฺถจิ สุทฺธาวาสภเว อุปปชฺชิตฺวา อายุเวมชฺฌํ อปฺปตฺวาว ปรินิพฺพายติฯ อุปหจฺจปรินิพฺพายีติ อายุเวมชฺฌํ อติกฺกมิตฺวา ปรินิพฺพายติฯ อสงฺขารปรินิพฺพายีติ อสงฺขาเรน อปฺปโยเคน อุปริมคฺคํ นิพฺพตฺเตติฯ สสงฺขารปรินิพฺพายีติ สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน อุปริมคฺคํ นิพฺพตฺเตติฯ อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามีติ ยตฺถุปปนฺโน, ตโต อุทฺธํ ยาว อกนิฏฺฐภวา อารุยฺห ตตฺถ ปรินิพฺพายติฯ

[889] จตุตฺถมคฺคปญฺญํ ภาเวตฺวา โกจิ สทฺธาวิมุตฺโต โหติ, โกจิ ปญฺญาวิมุตฺโต โหติ, โกจิ อุภโตภาควิมุตฺโต โหติ, โกจิ เตวิชฺโช, โกจิ ฉฬภิญฺโญ, โกจิ ปฏิสมฺภิทปฺปเภทปฺปตฺโต มหาขีณาสโวฯ

ยํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘มคฺคกฺขเณ ปเนส ตํ ชฏํ วิชเฏติ นาม ฯ ผลกฺขเณ วิชฏิตชโฏ สเทวกสฺส โลกสฺส อคฺคทกฺขิเณยฺโย โหตี’’ติฯ

เอวํ อเนกานิสํสา, อริยปญฺญาย ภาวนา;

ยสฺมา ตสฺมา กเรยฺยาถ, รติํ ตตฺถ วิจกฺขโณฯ

[890] เอตฺตาวตา จ –

สีเล ปติฏฺฐาย นโร สปญฺโญ, จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาวยํ;

อาตาปี นิปโก ภิกฺขุ, โส อิมํ วิชฏเย ชฏนฺติฯ –

อิมิสฺสา คาถาย สีลสมาธิปญฺญามุเขน เทสิเต วิสุทฺธิมคฺเค สานิสํสา ปญฺญาภาวนา ปริทีปิตา โหตีติฯ

อิติ สาธุชนปาโมชฺชตฺถาย กเต วิสุทฺธิมคฺเค

ปญฺญาภาวนาธิกาเร

ปญฺญาภาวนานิสํสนิทฺเทโส นาม

เตวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

นิคมนกถา

[891] เอตฺตาวตา จ –

‘‘สีเล ปติฏฺฐาย นโร สปญฺโญ, จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาวยํ;

อาตาปี นิปโก ภิกฺขุ, โส อิมํ วิชฏเย ชฏ’’นฺติฯ –

อิมํ คาถํ นิกฺขิปิตฺวา ยทโวจุมฺห –

‘‘อิมิสฺสา ทานิ คาถาย, กถิตาย มเหสินา;

วณฺณยนฺโต ยถาภูตํ, อตฺถํ สีลาทิเภทนํฯ

‘‘สุทุลฺลภํ ลภิตฺวาน, ปพฺพชฺชํ ชินสาสเน;

สีลาทิสงฺคหํ เขมํ, อุชุํ มคฺคํ วิสุทฺธิยาฯ

‘‘ยถาภูตํ อชานนฺตา, สุทฺธิกามาปิ เย อิธ;

วิสุทฺธิํ นาธิคจฺฉนฺติ, วายมนฺตาปิ โยคิโนฯ

‘‘เตสํ ปาโมชฺชกรณํ, สุวิสุทฺธวินิจฺฉยํ;

มหาวิหารวาสีนํ, เทสนานยนิสฺสิตํฯ

‘‘วิสุทฺธิมคฺคํ ภาสิสฺสํ, ตํ เม สกฺกจฺจ ภาสโต;

วิสุทฺธิกามา สพฺเพปิ, นิสามยถ สาธโว’’ติฯ

สฺวายํ ภาสิโต โหติฯ

[892] ตตฺถ จ –

เตสํ สีลาทิเภทานํ, อตฺถานํ โย วินิจฺฉโย;

ปญฺจนฺนมฺปิ นิกายานํ, วุตฺโต อฏฺฐกถานเยฯ

สมาหริตฺวา ตํ สพฺพํ, เยภุยฺเยน สนิจฺฉโย;

สพฺพสงฺกรโทเสหิ, มุตฺโต ยสฺมา ปกาสิโตฯ

ตสฺมา วิสุทฺธิกาเมหิ, สุทฺธปญฺเญหิ โยคิหิ;

วิสุทฺธิมคฺเค เอตสฺมิํ, กรณีโยว อาทโรติฯ

[893]