23. ปญฺญาภาวนานิสํสนิทฺเทโส

อานิสํสปกาสนา

[854] ยํ ปน วุตฺตํ ‘‘ปญฺญาภาวนาย โก อานิสํโส’’ติ, ตตฺถ วทามฯ อยญฺหิ ปญฺญาภาวนา นาม อเนกสตานิสํสาฯ ตสฺสา ทีเฆนาปิ อทฺธุนา น สุกรํ วิตฺถารโต อานิสํสํ ปกาเสตุํฯ สงฺเขปโต ปนสฺสา นานากิเลสวิทฺธํสนํ, อริยผลรสานุภวนํ, นิโรธสมาปตฺติสมาปชฺชนสมตฺถตา, อาหุเนยฺยภาวาทิสิทฺธีติ อยมานิสํโส เวทิตพฺโพฯ

นานากิเลสวิทฺธํสนกถา

[855] ตตฺถ ยํ นามรูปปริจฺเฉทโต ปฏฺฐาย สกฺกายทิฏฺฐาทีนํ วเสน นานากิเลสวิทฺธํสนํ วุตฺตํ, อยํ โลกิกาย ปญฺญาภาวนาย อานิสํโสฯ ยํ อริยมคฺคกฺขเณ สํโยชนาทีนํ วเสน นานากิเลสวิทฺธํสนํ วุตฺตํ, อยํ โลกุตฺตราย ปญฺญาภาวนาย อานิสํโสติ เวทิตพฺโพฯ

ภีมเวคานุปติตา, อสนีว สิลุจฺจเย;

วายุเวคสมุฏฺฐิโต, อรญฺญมิว ปาวโกฯ

อนฺธการํ วิย รวิ, สเตชุชฺชลมณฺฑโล;

ทีฆรตฺตานุปติตํ, สพฺพานตฺถวิธายกํฯ

กิเลสชาลํ ปญฺญา หิ, วิทฺธํสยติ ภาวิตา;

สนฺทิฏฺฐิกมโต ชญฺญา, อานิสํสมิมํ อิธฯ

ผลสมาปตฺติกถา

[856] อริยผลรสานุภวนนฺติ น เกวลญฺจ กิเลสวิทฺธํสนญฺเญว, อริยผลรสานุภวนมฺปิ ปญฺญาภาวนาย อานิสํโสฯ อริยผลนฺติ หิ โสตาปตฺติผลาทิ สามญฺญผลํ วุจฺจติฯ ตสฺส ทฺวีหากาเรหิ รสานุภวนํ โหติฯ มคฺควีถิยญฺจ ผลสมาปตฺติวเสน จ ปวตฺติยํฯ ตตฺราสฺส มคฺควีถิยํ ปวตฺติ ทสฺสิตาเยวฯ