เมนู

เสยฺยถิทํ ฯ ปฏิสนฺธิยํ ตาว ปญฺจโวการภเว ขนฺธตฺตยวตฺถุรูปสงฺขาตํ นามรูปํ ฉฏฺฐายตนสฺส สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยวิปากสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตปจฺจยาทีหิ ปจฺจโย โหตีติฯ อิทเมตฺถ มุขมตฺตํฯ วุตฺตนยานุสาเรน ปน สกฺกา สพฺพํ โยเชตุนฺติ น เอตฺถ วิตฺถาโร ทสฺสิโตติฯ

อยํ ‘‘นามรูปปจฺจยา สฬายตน’’นฺติ ปทสฺมิํ วิตฺถารกถาฯ

สฬายตนปจฺจยาผสฺสปทวิตฺถารกถา

[642] สฬายตนปจฺจยา ผสฺสปเท –

สเฬว ผสฺสา สงฺเขปา, จกฺขุสมฺผสฺสอาทโย;

วิญฺญาณมิว พาตฺติํส, วิตฺถาเรน ภวนฺติ เตฯ

สงฺเขเปน หิ สฬายตนปจฺจยา ผสฺโสติ จกฺขุสมฺผสฺโส, โสตสมฺผสฺโส, ฆานสมฺผสฺโส, ชิวฺหาสมฺผสฺโส, กายสมฺผสฺโส, มโนสมฺผสฺโสติ อิเม จกฺขุสมฺผสฺสาทโย ฉ เอว ผสฺสา ภวนฺติฯ วิตฺถาเรน ปน จกฺขุสมฺผสฺสาทโย ปญฺจ กุสลวิปากา, ปญฺจ อกุสลวิปากาติ ทส, เสสา พาวีสติ-โลกิยวิปากวิญฺญาณสมฺปยุตฺตา จ พาวีสตีติ เอวํ สพฺเพปิ สงฺขารปจฺจยา วุตฺตวิญฺญาณมิว พาตฺติํส โหนฺติฯ

ยํ ปเนตสฺส พาตฺติํสวิธสฺสาปิ ผสฺสสฺส ปจฺจโย สฬายตนํ, ตตฺถ,

ฉฏฺเฐน สห อชฺฌตฺตํ, จกฺขาทิํ พาหิเรหิปิ;

สฬายตนมิจฺฉนฺติ, ฉหิ สทฺธิํ วิจกฺขณาฯ

ตตฺถ เย ตาว ‘‘อุปาทิณฺณกปวตฺติกถา อย’’นฺติ สกสนฺตติปริยาปนฺนเมว ปจฺจยํ ปจฺจยุปฺปนฺนญฺจ ทีเปนฺติ, เต ‘‘ฉฏฺฐายตนปจฺจยา ผสฺโส’’ติ (วิภ. 322) ปาฬิอนุสารโต อารุปฺเป ฉฏฺฐายตนญฺจ, อญฺญตฺถ สพฺพสงฺคหโต สฬายตนญฺจ ผสฺสสฺส ปจฺจโยติ เอกเทสสรูเปกเสสํ กตฺวา ฉฏฺเฐน สห อชฺฌตฺตํ จกฺขาทิํ สฬายตนนฺติ อิจฺฉนฺติฯ ตญฺหิ ฉฏฺฐายตนญฺจ สฬายตนญฺจ สฬายตนนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติฯ