[567] สุญฺญเตกวิธาทีหีติเอตฺถ สุญฺญโต ตาว ปรมตฺเถน หิ สพฺพาเนว สจฺจานิ เวทกการกนิพฺพุตคมกาภาวโต สุญฺญานีติ เวทิตพฺพานิฯ เตเนตํ วุจฺจติ –
‘‘ทุกฺขเมว หิ, น โกจิ ทุกฺขิโต;
การโก น, กิริยาว วิชฺชติฯ
อตฺถิ นิพฺพุติ, น นิพฺพุโต ปุมา;
มคฺคมตฺถิ, คมโก น วิชฺชตี’’ติฯ
อถ วา,
ธุวสุภสุขตฺตสุญฺญํ, ปุริมทฺวยมตฺตสุญฺญมมตปทํ;
ธุวสุขอตฺตวิรหิโต, มคฺโคอิติ สุญฺญตา เตสุฯ
นิโรธสุญฺญานิ วา ตีณิ, นิโรโธ จ เสสตฺตยสุญฺโญฯ ผลสุญฺโญ วา เอตฺถ เหตุ สมุทเย ทุกฺขสฺสาภาวโต, มคฺเค จ นิโรธสฺส, น ผเลน สคพฺโภ ปกติวาทีนํ ปกติ วิยฯ เหตุสุญฺญญฺจ ผลํ ทุกฺขสมุทยานํ นิโรธมคฺคานญฺจ อสมวายา, น เหตุสมเวตํ เหตุผลํ สมวายวาทีนํ ทฺวิอณุกาทิ วิยฯ เตเนตํ วุจฺจติ –
‘‘ตยมิธ นิโรธสุญฺญํ, ตเยน เตนาปิ นิพฺพุติ สุญฺญา;
สุญฺโญ ผเลน เหตุ, ผลมฺปิ ตํเหตุนา สุญฺญ’’นฺติฯ
เอวํ ตาว สุญฺญโต วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ
เอกวิธาทิวินิจฺฉยกถา
[568] เอกวิธาทีหีติ สพฺพเมว เจตฺถ ทุกฺขํ เอกวิธํ ปวตฺติภาวโตฯ ทุวิธํ นามรูปโตฯ ติวิธํ กามรูปารูปูปปตฺติภวเภทโตฯ จตุพฺพิธํ จตุอาหารเภทโตฯ ปญฺจวิธํ ปญฺจุปาทานกฺขนฺธเภทโตฯ
สมุทโยปิ เอกวิโธ ปวตฺตกภาวโตฯ ทุวิโธ ทิฏฺฐิสมฺปยุตฺตาสมฺปยุตฺตโตฯ ติวิโธ กามภววิภวตณฺหาเภทโตฯ จตุพฺพิโธ จตุมคฺคปฺปเหยฺยโตฯ ปญฺจวิโธ รูปาภินนฺทนาทิเภทโตฯ ฉพฺพิโธ ฉตณฺหากายเภทโตฯ