เมนู

‘‘ทิสฺวาว อปฺปิเย ทุกฺขํ, ปฐมํ โหติ เจตสิ;

ตทุปกฺกมสมฺภูต-มถกาเย ยโต อิธฯ

‘‘ตโต ทุกฺขทฺวยสฺสาปิ, วตฺถุโต โส มเหสินา;

ทุกฺโข วุตฺโตติ วิญฺเญยฺโย, อปฺปิเยหิ สมาคโม’’ติฯ

อยํ อปฺปิยสมฺปโยเค วินิจฺฉโยฯ

ปิยวิปฺปโยโค

[550] ปิยวิปฺปโยโค นาม มนาเปหิ สตฺตสงฺขาเรหิ วินาภาโวฯ โส อิฏฺฐวตฺถุวิโยคลกฺขโณ , โสกุปฺปาทนรโส, พฺยสนปจฺจุปฏฺฐาโนฯ ทุกฺโข ปน โสกทุกฺขสฺส วตฺถุโตฯ เตเนตํ วุจฺจติ –

‘‘ญาติธนาทิวิโยคา,

โสกสรสมปฺปิตา วิตุชฺชนฺติ;

พาลา ยโต ตโต ยํ,

ทุกฺโขติ มโต ปิยวิปฺปโยโค’’ติฯ

อยํ ปิยวิปฺปโยเค วินิจฺฉโยฯ

อิจฺฉิตาลาโภ

[551] ยมฺปิจฺฉํ น ลภตีติ เอตฺถ ‘‘อโห วต มยํ น ชาติธมฺมา อสฺสามา’’ติอาทีสุ (ที. นิ. 2.398; วิภ. 201) อลพฺภเนยฺยวตฺถูสุ อิจฺฉาว ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ, ตมฺปิ ทุกฺขนฺติ วุตฺตาฯ สา อลพฺภเนยฺยวตฺถุอิจฺฉนลกฺขณา, ตปฺปริเยสนรสา, เตสํ อปฺปตฺติปจฺจุปฏฺฐานาฯ ทุกฺขา ปน ทุกฺขวตฺถุโตฯ เตเนตํ วุจฺจติ –

‘‘ตํ ตํ ปตฺถยมานานํ, ตสฺส ตสฺส อลาภโต;

ยํ วิฆาตมยํ ทุกฺขํ, สตฺตานํ อิธ ชายติฯ

‘‘อลพฺภเนยฺยวตฺถูนํ, ปตฺถนา ตสฺส การณํ;

ยสฺมา ตสฺมา ชิโน ทุกฺขํ, อิจฺฉิตาลาภมพฺรวี’’ติฯ

อยํ อิจฺฉิตาลาเภ วินิจฺฉโยฯ