เมนู

สนฺติเกปทํ ‘‘อกุสลา เวทนา อกุสลาย เวทนาย สนฺติเก’’ติอาทินา นเยน วิภงฺเค วิภตฺตํฯ ตสฺมา อกุสลา เวทนา วิสภาคโต, อสํสฏฺฐโต, อสริกฺขโต จ กุสลาพฺยากตาหิ ทูเร, ตถา กุสลาพฺยากตา อกุสลายฯ เอส นโย สพฺพวาเรสุฯ อกุสลา ปน เวทนา สภาคโต, สริกฺขโต จ อกุสลาย สนฺติเกติฯ อิทํ เวทนากฺขนฺธสฺส อตีตาทิวิภาเค วิตฺถารกถามุขํฯ ตํตํเวทนาสมฺปยุตฺตานํ ปน สญฺญาทีนมฺปิ เอวเมว เวทิตพฺพํฯ

กมาทิวินิจฺฉยกถา

[504] เอวํ วิทิตฺวา จ ปุน เอเตสฺเวว –

ขนฺเธสุ ญาณเภทตฺถํ, กมโตถ วิเสสโต;

อนูนาธิกโต เจว, อุปมาโต ตเถว จฯ

ทฏฺฐพฺพโต ทฺวิธา เอวํ, ปสฺสนฺตสฺสตฺถสิทฺธิโต;

วินิจฺฉยนโย สมฺมา, วิญฺญาตพฺโพ วิภาวินาฯ

ตตฺถ กมโตติ อิธ อุปฺปตฺติกฺกโม, ปหานกฺกโม, ปฏิปตฺติกฺกโม, ภูมิกฺกโม, เทสนากฺกโมติ พหุวิโธ กโมฯ

ตตฺถ ‘‘ปฐมํ กลลํ โหติ, กลลา โหติ อพฺพุท’’นฺติ (สํ. นิ. 1.235) เอวมาทิ อุปฺปตฺติกฺกโมฯ ‘‘ทสฺสเนน ปหาตพฺพา ธมฺมา, ภาวนาย ปหาตพฺพา ธมฺมา’’ติ (ธ. ส. ติกมาติกา 8) เอวมาทิ ปหานกฺกโมฯ ‘‘สีลวิสุทฺธิ, จิตฺตวิสุทฺธี’’ติ (ม. นิ. 1.259; ปฏิ. ม. 3.41) เอวมาทิ ปฏิปตฺติกฺกโมฯ ‘‘กามาวจรา, รูปาวจรา’’ติ (ธ. ส. 987) เอวมาทิ ภูมิกฺกโมฯ ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา, จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา’’ติ (ที. นิ. 3.145) วา, ‘‘ทานกถํ, สีลกถ’’นฺติ (ที. นิ. 1.298) วา เอวมาทิ เทสนากฺกโมฯ เตสุ อิธ อุปฺปตฺติกฺกโม ตาว น ยุชฺชติ, กลลาทีนํ วิย ขนฺธานํ ปุพฺพาปริยววตฺถาเนน อนุปฺปตฺติโตฯ น ปหานกฺกโม, กุสลาพฺยากตานํ อปฺปหาตพฺพโตฯ นปฏิปตฺติกฺกโม, อกุสลานํ อปฺปฏิปชฺชนียโตฯ น ภูมิกฺกโม, เวทนาทีนํ จตุภูมิปริยาปนฺนตฺตาฯ เทสนากฺกโม ปน ยุชฺชติฯ