ปญฺจเก ยํ จตุกฺกเภเท วุตฺตํ ทุติยํ ฌานํ, ตํ วิตกฺกมตฺตาติกฺกเมน ทุติยํ, วิตกฺกวิจาราติกฺกเมน ตติยนฺติ เอวํ ทฺวิธา ภินฺทิตฺวา ปญฺจ ฌานานิ เวทิตพฺพานิฯ เตสํ องฺคภูตา จ ปญฺจ สมาธีติ เอวํ ปญฺจฌานงฺควเสน ปญฺจวิธตา เวทิตพฺพาฯ

[40] โก จสฺส สํกิเลโส กิํ โวทานนฺติ เอตฺถ ปน วิสฺสชฺชนํ วิภงฺเค วุตฺตเมวฯ วุตฺตญฺหิ ตตฺถ ‘‘สํกิเลสนฺติ หานภาคิโย ธมฺโมฯ โวทานนฺติ วิเสสภาคิโย ธมฺโม’’ติ (วิภ. 828)ฯ ตตฺถ ‘‘ปฐมสฺส ฌานสฺส ลาภิํ กามสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ หานภาคินี ปญฺญา’’ติ (วิภ. 799) อิมินา นเยน หานภาคิยธมฺโม เวทิตพฺโพฯ ‘‘อวิตกฺกสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิเสสภาคินี ปญฺญา’’ติ (วิภ. 799) อิมินา นเยน วิเสสภาคิยธมฺโม เวทิตพฺโพฯ

ทสปลิโพธวณฺณนา

[41] กถํ ภาเวตพฺโพติ เอตฺถ ปน โย ตาว อยํ โลกิยโลกุตฺตรวเสน ทุวิโธติอาทีสุ อริยมคฺคสมฺปยุตฺโต สมาธิ วุตฺโต, ตสฺส ภาวนานโย ปญฺญาภาวนานเยเนว สงฺคหิโตฯ ปญฺญาย หิ ภาวิตาย โส ภาวิโต โหติฯ ตสฺมา ตํ สนฺธาย เอวํ ภาเวตพฺโพติ น กิญฺจิ วิสุํ วทามฯ

โย ปนายํ โลกิโย, โส วุตฺตนเยน สีลานิ วิโสเธตฺวา สุปริสุทฺเธ สีเล ปติฏฺฐิเตน ยฺวาสฺส ทสสุ ปลิโพเธสุ ปลิโพโธ อตฺถิ, ตํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา กมฺมฏฺฐานทายกํ กลฺยาณมิตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อตฺตโน จริยานุกูลํ จตฺตาลีสาย กมฺมฏฺฐาเนสุ อญฺญตรํ กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา สมาธิภาวนาย อนนุรูปํ วิหารํ ปหาย อนุรูเป วิหาเร วิหรนฺเตน ขุทฺทกปลิโพธุปจฺเฉทํ กตฺวา สพฺพํ ภาวนาวิธานํ อปริหาเปนฺเตน ภาเวตพฺโพติ อยเมตฺถ สงฺเขโปฯ

อยํ ปน วิตฺถาโร, ยํ ตาว วุตฺตํ ‘‘ยฺวาสฺส ทสสุ ปลิโพเธสุ ปลิโพโธ อตฺถิ, ตํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา’’ติ, เอตฺถ –

อาวาโส จ กุลํ ลาโภ, คโณ กมฺมญฺจ ปญฺจมํ;

อทฺธานํ ญาติ อาพาโธ, คนฺโถ อิทฺธีติ เต ทสาติฯ –