อยํ ปนานิสํโส มรณสฺสติปฏิลาโภ, อปฺปมาทวิหาริตา, อสุภนิมิตฺตาธิคโม, กามราควิโนทนํ, อภิณฺหํ กายสภาวทสฺสนํ, สํเวคพหุลตา อาโรคฺยมทาทิปฺปหานํ, ภยเภรวสหนตา, อมนุสฺสานํ ครุภาวนียตา, อปฺปิจฺฉตาทีนํ อนุโลมวุตฺติตาติฯ

โสสานิกญฺหิ มรณานุสติปฺปภาวา,

นิทฺทาคตมฺปิ น ผุสนฺติ ปมาทโทสา;

สมฺปสฺสโต จ กุณปานิ พหูนิ ตสฺส,

กามานุภาววสคมฺปิ น โหติ จิตฺตํฯ

สํเวคเมติ วิปุลํ น มทํ อุเปติ,

สมฺมา อโถ ฆฏติ นิพฺพุติเมสมาโน;

โสสานิกงฺคมิติเนกคุณาวหตฺตา,

นิพฺพานนินฺนหทเยน นิเสวิตพฺพนฺติฯ

อยํ โสสานิกงฺเค สมาทานวิธานปฺปเภทเภทานิสํสวณฺณนาฯ

12. ยถาสนฺถติกงฺคกถา

[35] ยถาสนฺถติกงฺคมฺปิ ‘‘เสนาสนโลลุปฺปํ ปฏิกฺขิปามิ, ยถาสนฺถติกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน ยถาสนฺถติเกน ยทสฺส เสนาสนํ ‘‘อิทํ ตุยฺหํ ปาปุณาตี’’ติ คาหิตํ โหติ, เตเนว ตุฏฺฐพฺพํ, น อญฺโญ อุฏฺฐาเปตพฺโพฯ อิทมสฺส วิธานํฯ

ปเภทโต ปน อยมฺปิ ติวิโธ โหติฯ ตตฺถ อุกฺกฏฺโฐ อตฺตโน ปตฺตเสนาสนํ ทูเรติ วา อจฺจาสนฺเนติ วา อมนุสฺสทีฆชาติกาทีหิ อุปทฺทุตนฺติ วา อุณฺหนฺติ วา สีตลนฺติ วา ปุจฺฉิตุํ น ลภติฯ มชฺฌิโม ปุจฺฉิตุํ ลภติฯ คนฺตฺวา ปน โอโลเกตุํ น ลภติฯ มุทุโก คนฺตฺวา โอโลเกตฺวา สจสฺส ตํ น รุจฺจติ, อญฺญํ คเหตุํ ลภติฯ

อิเมสํ ปน ติณฺณมฺปิ เสนาสนโลลุปฺเป อุปฺปนฺนมตฺเต ธุตงฺคํ ภิชฺชตีติ อยเมตฺถ เภโทฯ

อยํ ปนานิสํโส, ‘‘ยํ ลทฺธํ เตน ตุฏฺฐพฺพ’’นฺติ (ชา. 1.1.136; ปาจิ. 793) วุตฺโตวาทกรณํ, สพฺรหฺมจารีนํ หิเตสิตา, หีนปณีตวิกปฺปปริจฺจาโค, อนุโรธวิโรธปฺปหานํ, อตฺริจฺฉตาย ทฺวารปิทหนํ, อปฺปิจฺฉตาทีนํ อนุโลมวุตฺติตาติฯ