โอทนปิณฺฑมจฺฉมํสปูเวปิ ภินฺทิตฺวา ขาทิตุํ น วฏฺฏติฯ มชฺฌิมสฺส เอเกน หตฺเถน ภินฺทิตฺวา ขาทิตุํ วฏฺฏติ, หตฺถโยคี นาเมสฯ มุทุโก ปน ปตฺตโยคี นาม โหติ, ตสฺส ยํ สกฺกา โหติ ปตฺเต ปกฺขิปิตุํ, ตํ สพฺพํ หตฺเถน วา ทนฺเตหิ วา ภินฺทิตฺวา ขาทิตุํ วฏฺฏติฯ

อิเมสํ ปน ติณฺณมฺปิ ทุติยกภาชนํ สาทิตกฺขเณ ธุตงฺคํ ภิชฺชติฯ อยเมตฺถ เภโทฯ

อยํ ปนานิสํโส, นานารสตณฺหาวิโนทนํฯ อตฺริจฺฉตาย ปหานํ, อาหาเร ปโยชนมตฺตทสฺสิตา, ถาลกาทิปริหรณเขทาภาโว, อวิกฺขิตฺตโภชิตา, อปฺปิจฺฉตาทีนํ อนุโลมวุตฺติตาติฯ

นานาภาชนวิกฺเขปํ, หิตฺวา โอกฺขิตฺตโลจโน;

ขณนฺโต วิย มูลานิ, รสตณฺหาย สุพฺพโตฯ

สรูปํ วิย สนฺตุฏฺฐิํ, ธารยนฺโต สุมานโส;

ปริภุญฺเชยฺย อาหารํ, โก อญฺโญ ปตฺตปิณฺฑิโกติฯ

อยํ ปตฺตปิณฺฑิกงฺเค สมาทานวิธานปฺปเภทเภทานิสํสวณฺณนาฯ

7. ขลุปจฺฉาภตฺติกงฺคกถา

[30] ขลุปจฺฉาภตฺติกงฺคมฺปิ ‘‘อติริตฺตโภชนํ ปฏิกฺขิปามิ, ขลุปจฺฉาภตฺติกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน ขลุปจฺฉาภตฺติเกน ปวาเรตฺวา ปุน โภชนํ กปฺปิยํ กาเรตฺวา น ภุญฺชิตพฺพํฯ อิทมสฺส วิธานํฯ

ปเภทโต ปน อยมฺปิ ติวิโธ โหติฯ ตตฺถ อุกฺกฏฺโฐ ยสฺมา ปฐมปิณฺเฑ ปวารณา นาม นตฺถิ, ตสฺมิํ ปน อชฺโฌหริยมาเน อญฺญํ ปฏิกฺขิปโต โหติ, ตสฺมา เอวํ ปวาริโต ปฐมปิณฺฑํ อชฺโฌหริตฺวา ทุติยปิณฺฑํ น ภุญฺชติฯ มชฺฌิโม ยสฺมิํ โภชเน ปวาริโต, ตเทว ภุญฺชติฯ มุทุโก ปน ยาว อาสนา น วุฏฺฐาติ ตาว ภุญฺชติฯ

อิเมสํ ปน ติณฺณมฺปิ ปวาริตานํ กปฺปิยํ การาเปตฺวา ภุตฺตกฺขเณ ธุตงฺคํ ภิชฺชติฯ อยเมตฺถ เภโทฯ

อยํ ปนานิสํโส, อนติริตฺตโภชนาปตฺติยา ทูรภาโว, โอทริกตฺตาภาโว, นิรามิสสนฺนิธิตา, ปุน ปริเยสนาย อภาโว, อปฺปิจฺฉตาทีนํ อนุโลมวุตฺติตาติฯ

ปริเยสนาย เขทํ, น ยาติ น กโรติ สนฺนิธิํ ธีโร;

โอทริกตฺตํ ปชหติ, ขลุปจฺฉาภตฺติโก โยคีฯ

ตสฺมา สุคตปสตฺถํ, สนฺโตสคุณาทิวุฑฺฒิสญฺชนนํ;

โทเส วิธุนิตุกาโม, ภเชยฺย โยคี ธุตงฺคมิทนฺติฯ

อยํ ขลุปจฺฉาภตฺติกงฺเค สมาทานวิธานปฺปเภทเภทานิสํสวณฺณนาฯ

8. อารญฺญิกงฺคกถา

[31] อารญฺญิกงฺคมฺปิ ‘‘คามนฺตเสนาสนํ ปฏิกฺขิปามิ, อารญฺญิกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน อารญฺญิเกน คามนฺตเสนาสนํ ปหาย อรญฺเญ อรุณํ อุฏฺฐาเปตพฺพํฯ ตตฺถ สทฺธิํ อุปจาเรน คาโมเยว คามนฺตเสนาสนํฯ

คาโม นาม โย โกจิ เอกกุฏิโก วา อเนกกุฏิโก วา ปริกฺขิตฺโต วา อปริกฺขิตฺโต วา สมนุสฺโส วา อมนุสฺโส วา อนฺตมโส อติเรกจาตุมาสนิวิฏฺโฐ โย โกจิ สตฺโถปิฯ

คามูปจาโร นาม ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส สเจ อนุราธปุรสฺเสว ทฺเว อินฺทขีลา โหนฺติ, อพฺภนฺตริเม อินฺทขีเล ฐิตสฺส ถามมชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตฯ ตสฺส ลกฺขณํ ยถา ตรุณมนุสฺสา อตฺตโน พลํ ทสฺเสนฺตา พาหํ ปสาเรตฺวา เลฑฺฑุํ ขิปนฺติ, เอวํ ขิตฺตสฺส เลฑฺฑุสฺส ปตนฏฺฐานพฺภนฺตรนฺติ วินยธราฯ สุตฺตนฺติกา ปน กากนิวารณนิยเมน ขิตฺตสฺสาติ วทนฺติฯ อปริกฺขิตฺตคาเม ยํ สพฺพปจฺจนฺติมสฺส ฆรสฺส ทฺวาเร ฐิโต มาตุคาโม ภาชเนน อุทกํ ฉฑฺเฑติ, ตสฺส ปตนฏฺฐานํ ฆรูปจาโรฯ ตโต วุตฺตนเยน เอโก เลฑฺฑุปาโต คาโม, ทุติโย คามูปจาโรฯ

อรญฺญํ ปน วินยปริยาเย ตาว ‘‘ฐเปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจ สพฺพเมตํ อรญฺญ’’นฺติ (ปารา. 92) วุตฺตํฯ