จนฺทูปโม นิจฺจนโว กุเลสุ,

อมจฺฉรี สพฺพสมานุกมฺโป;

กุลูปกาทีนววิปฺปมุตฺโต,

โหตีธ ภิกฺขุ สปทานจารีฯ

โลลุปฺปจารญฺจ ปหาย ตสฺมา,

โอกฺขิตฺตจกฺขุ ยุคมตฺตทสฺสี;

อากงฺขมาโน ภุวิ เสริจารํ,

จเรยฺย ธีโร สปทานจารนฺติฯ

อยํ สปทานจาริกงฺเค สมาทานวิธานปฺปเภทเภทานิสํสวณฺณนาฯ

5. เอกาสนิกงฺคกถา

[28] เอกาสนิกงฺคมฺปิ ‘‘นานาสนโภชนํ ปฏิกฺขิปามิ, เอกาสนิกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน เอกาสนิเกน อาสนสาลายํ นิสีทนฺเตน เถราสเน อนิสีทิตฺวา ‘‘อิทํ มยฺหํ ปาปุณิสฺสตี’’ติ ปติรูปํ อาสนํ สลฺลกฺเขตฺวา นิสีทิตพฺพํฯ สจสฺส วิปฺปกเต โภชเน อาจริโย วา อุปชฺฌาโย วา อาคจฺฉติ, อุฏฺฐาย วตฺตํ กาตุํ วฏฺฏติฯ ติปิฏกจูฬาภยตฺเถโร ปนาห ‘‘อาสนํ วา รกฺเขยฺย โภชนํ วา, อยญฺจ วิปฺปกตโภชโน, ตสฺมา วตฺตํ กโรตุ, โภชนํ ปน มา ภุญฺชตู’’ติฯ อิทมสฺส วิธานํฯ

ปเภทโต ปน อยมฺปิ ติวิโธ โหติฯ ตตฺถ อุกฺกฏฺโฐ อปฺปํ วา โหตุ พหุ วา, ยมฺหิ โภชเน หตฺถํ โอตาเรติ, ตโต อญฺญํ คณฺหิตุํ น ลภติฯ สเจปิ มนุสฺสา ‘‘เถเรน น กิญฺจิ ภุตฺต’’นฺติ สปฺปิอาทีนิ อาหรนฺติ, เภสชฺชตฺถเมว วฏฺฏนฺติ, น อาหารตฺถํฯ มชฺฌิโม ยาว ปตฺเต ภตฺตํ น ขียติ, ตาว อญฺญํ คณฺหิตุํ ลภติฯ อยญฺหิ โภชนปริยนฺติโก นาม โหติฯ มุทุโก ยาว อาสนา น วุฏฺฐาติ ตาว ภุญฺชิตุํ ลภติฯ โส หิ อุทกปริยนฺติโก วา โหติ ยาว ปตฺตโธวนํ น คณฺหาติ ตาว ภุญฺชนโต, อาสนปริยนฺติโก วา ยาว น วุฏฺฐาติ ตาว ภุญฺชนโตฯ

อิเมสํ ปน ติณฺณมฺปิ นานาสนโภชนํ ภุตฺตกฺขเณ ธุตงฺคํ ภิชฺชติฯ อยเมตฺถ เภโทฯ

อยํ ปนานิสํโส, อปฺปาพาธตา, อปฺปาตงฺกตา, ลหุฏฺฐานํ, พลํ, ผาสุวิหาโร, อนติริตฺตปจฺจยา อนาปตฺติ, รสตณฺหาวิโนทนํ อปฺปิจฺฉตาทีนํ อนุโลมวุตฺติตาติฯ

เอกาสนโภชเน รตํ,

น ยติํ โภชนปจฺจยา รุชา;

วิสหนฺติ รเส อโลลุโป,

ปริหาเปติ น กมฺมมตฺตโนฯ

อิติ ผาสุวิหารการเณ,

สุจิสลฺเลขรตูปเสวิเต;

ชนเยถ วิสุทฺธมานโส,

รติเมกาสนโภชเน ยตีติฯ

อยํ เอกาสนิกงฺเค สมาทานวิธานปฺปเภทเภทานิสํสวณฺณนาฯ

6. ปตฺตปิณฺฑิกงฺคกถา

[29] ปตฺตปิณฺฑิกงฺคมฺปิ ‘‘ทุติยกภาชนํ ปฏิกฺขิปามิ, ปตฺตปิณฺฑิกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน ปตฺตปิณฺฑิเกน ยาคุปานกาเล ภาชเน ฐเปตฺวา พฺยญฺชเน ลทฺเธ พฺยญฺชนํ วา ปฐมํ ขาทิตพฺพํ, ยาคุ วา ปาตพฺพาฯ สเจ ปน ยาคุยํ ปกฺขิปติ, ปูติมจฺฉกาทิมฺหิ พฺยญฺชเน ปกฺขิตฺเต ยาคุ ปฏิกูลา โหติ, อปฺปฏิกูลเมว จ กตฺวา ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ ตสฺมา ตถารูปํ พฺยญฺชนํ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํฯ ยํ ปน มธุสกฺกราทิกํ อปฺปฏิกูลํ โหติ, ตํ ปกฺขิปิตพฺพํฯ คณฺหนฺเตน จ ปมาณยุตฺตเมว คณฺหิตพฺพํฯ อามกสากํ หตฺเถน คเหตฺวา ขาทิตุํ วฏฺฏติฯ ตถา ปน อกตฺวา ปตฺเตเยว ปกฺขิปิตพฺพํฯ ทุติยกภาชนสฺส ปน ปฏิกฺขิตฺตตฺตา อญฺญํ รุกฺขปณฺณมฺปิ น วฏฺฏตีติ อิทมสฺส วิธานํฯ

ปเภทโต ปน อยมฺปิ ติวิโธ โหติฯ ตตฺถ อุกฺกฏฺฐสฺส อญฺญตฺร อุจฺฉุขาทนกาลา กจวรมฺปิ ฉฑฺเฑตุํ น วฏฺฏติฯ