อยํ ปนานิสํโส, เตจีวริโก ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโฐ โหติ กายปริหาริเกน จีวเรนฯ เตนสฺส ปกฺขิโน วิย สมาทาเยว คมนํ, อปฺปสมารมฺภตา, วตฺถสนฺนิธิปริวชฺชนํ, สลฺลหุกวุตฺติตา, อติเรกจีวรโลลุปฺปปฺปหานํ, กปฺปิเย มตฺตการิตาย สลฺเลขวุตฺติตา, อปฺปิจฺฉตาทีนํ ผลนิปฺผตฺตีติ เอวมาทโย คุณา สมฺปชฺชนฺตีติฯ

อติเรกวตฺถตณฺหํ, ปหาย สนฺนิธิวิวชฺชิโต ธีโร;

สนฺโตสสุขรสญฺญู, ติจีวรธโร ภวติ โยคีฯ

ตสฺมา สปตฺตจรโณ, ปกฺขีว สจีวโรว โยคิวโร;

สุขมนุวิจริตุกาโม, จีวรนิยเม รติํ กยิราติฯ

อยํ เตจีวริกงฺเค สมาทานวิธานปฺปเภทเภทานิสํสวณฺณนาฯ

3. ปิณฺฑปาติกงฺคกถา

[26] ปิณฺฑปาติกงฺคมฺปิ ‘‘อติเรกลาภํ ปฏิกฺขิปามิ, ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน ปิณฺฑปาติเกน ‘‘สงฺฆภตฺตํ, อุทฺเทสภตฺตํ, นิมนฺตนภตฺตํ, สลากภตฺตํ, ปกฺขิกํ, อุโปสถิกํ, ปาฏิปทิกํ, อาคนฺตุกภตฺตํ, คมิกภตฺตํ, คิลานภตฺตํ, คิลานุปฏฺฐากภตฺตํ, วิหารภตฺตํ, ธุรภตฺตํ, วารกภตฺต’’นฺติ เอตานิ จุทฺทส ภตฺตานิ น สาทิตพฺพานิฯ สเจ ปน ‘‘สงฺฆภตฺตํ คณฺหถา’’ติอาทินา นเยน อวตฺวา ‘‘อมฺหากํ เคเห สงฺโฆ ภิกฺขํ คณฺหาตุ, ตุมฺเหปิ ภิกฺขํ คณฺหถา’’ติ วตฺวา ทินฺนานิ โหนฺติ, ตานิ สาทิตุํ วฏฺฏนฺติฯ สงฺฆโต นิรามิสสลากาปิ วิหาเร ปกฺกภตฺตมฺปิ วฏฺฏติเยวาติ อิทมสฺส วิธานํฯ

ปเภทโต ปน อยมฺปิ ติวิโธ โหติฯ ตตฺถ อุกฺกฏฺโฐ ปุรโตปิ ปจฺฉโตปิ อาหฏภิกฺขํ คณฺหติ, ปตฺตทฺวาเร ฐตฺวา ปตฺตํ คณฺหนฺตานมฺปิ เทติ, ปฏิกฺกมนํ อาหริตฺวา ทินฺนภิกฺขมฺปิ คณฺหติ, ตํ ทิวสํ ปน นิสีทิตฺวา ภิกฺขํ น คณฺหติฯ มชฺฌิโม ตํ ทิวสํ นิสีทิตฺวาปิ คณฺหติ, สฺวาตนาย ปน นาธิวาเสติฯ มุทุโกสฺวาตนายปิ ปุนทิวสายปิ ภิกฺขํ อธิวาเสติฯ เต อุโภปิ เสริวิหารสุขํ น ลภนฺติ, อุกฺกฏฺโฐว ลภติฯ

เอกสฺมิํ กิร คาเม อริยวํโส โหติ, อุกฺกฏฺโฐ อิตเร อาห – ‘‘อายามาวุโส, ธมฺมสวนายา’’ติฯ เตสุ เอโก เอเกนมฺหิ, ภนฺเต, มนุสฺเสน นิสีทาปิโตติ อาหฯ อปโร มยา, ภนฺเต, สฺวาตนาย เอกสฺส ภิกฺขา อธิวาสิตาติฯ เอวํ เต อุโภ ปริหีนาฯ อิตโร ปาโตว ปิณฺฑาย จริตฺวา คนฺตฺวา ธมฺมรสํ ปฏิสํเวเทสิฯ

อิเมสํ ปน ติณฺณมฺปิ สงฺฆภตฺตาทิอติเรกลาภํ สาทิตกฺขเณว ธุตงฺคํ ภิชฺชติฯ อยเมตฺถ เภโทฯ

อยํ ปนานิสํโส, ‘‘ปิณฺฑิยาโลปโภชนํ นิสฺสาย ปพฺพชฺชา’’ติ (อ. นิ. 4.27; อิติวุ. 101) วจนโต นิสฺสยานุรูปปฏิปตฺติสพฺภาโว, ทุติเย อริยวํเส ปติฏฺฐานํ, อปรายตฺตวุตฺติตา, ‘‘อปฺปานิ เจว สุลภานิ จ ตานิ จ อนวชฺชานี’’ติ ภควตา สํวณฺณิตปจฺจยตา, โกสชฺชนิมฺมทฺทนตา, ปริสุทฺธาชีวตา, เสขิยปฏิปตฺติปูรณํ, อปรโปสิตา, ปรานุคฺคหกิริยา, มานปฺปหานํ, รสตณฺหานิวารณํ, คณโภชนปรมฺปรโภชนจาริตฺตสิกฺขาปเทหิ อนาปตฺติตา, อปฺปิจฺฉตาทีนํ อนุโลมวุตฺติตา, สมฺมาปฏิปตฺติพฺรูหนํ, ปจฺฉิมชนตานุกมฺปนนฺติฯ

ปิณฺฑิยาโลปสนฺตุฏฺโฐ, อปรายตฺตชีวิโก;

ปหีนาหารโลลุปฺโป, โหติ จาตุทฺทิโส ยติฯ

วิโนทยติ โกสชฺชํ, อาชีวสฺส วิสุชฺฌติ;

ตสฺมา หิ นาติมญฺเญยฺย, ภิกฺขาจริยาย สุเมธโสฯ

เอวรูปสฺส หิ –

‘‘ปิณฺฑปาติกสฺส ภิกฺขุโน,

อตฺตภรสฺส อนญฺญโปสิโน;

เทวาปิ ปิหยนฺติ ตาทิโน,

โน เจ ลาภสิโลกนิสฺสิโต’’ติฯ

อยํ ปิณฺฑปาติกงฺเค สมาทานวิธานปฺปเภทเภทานิสํสวณฺณนาฯ

4. สปทานจาริกงฺคกถา

[27] สปทานจาริกงฺคมฺปิ ‘‘โลลุปฺปจารํ ปฏิกฺขิปามิ, สปทานจาริกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน สปทานจาริเกน คามทฺวาเร ฐตฺวา ปริสฺสยาภาโว สลฺลกฺเขตพฺโพฯ ยสฺสา รจฺฉาย วา คาเม วา ปริสฺสโย โหติ, ตํ ปหาย อญฺญตฺถ จริตุํ วฏฺฏติฯ ยสฺมิํ ฆรทฺวาเร วา รจฺฉาย วา คาเม วา กิญฺจิ น ลภติ, อคามสญฺญํ กตฺวา คนฺตพฺพํฯ ยตฺถ กิญฺจิ ลภติ, ตํ ปหาย คนฺตุํ น วฏฺฏติฯ อิมินา จ ภิกฺขุนา กาลตรํ ปวิสิตพฺพํ, เอวญฺหิ อผาสุกฏฺฐานํ ปหาย อญฺญตฺถ คนฺตุํ สกฺขิสฺสติฯ สเจ ปนสฺส วิหาเร ทานํ เทนฺตา อนฺตรามคฺเค วา อาคจฺฉนฺตา มนุสฺสา ปตฺตํ คเหตฺวา ปิณฺฑปาตํ เทนฺติ วฏฺฏติฯ อิมินา จ มคฺคํ คจฺฉนฺเตนาปิ ภิกฺขาจารเวลายํ สมฺปตฺตคามํ อนติกฺกมิตฺวา จริตพฺพเมวฯ ตตฺถ อลภิตฺวา วา โถกํ ลภิตฺวา วา คามปฏิปาฏิยา จริตพฺพนฺติ อิทมสฺส วิธานํฯ

ปเภทโต ปน อยมฺปิ ติวิโธ โหติฯ ตตฺถ อุกฺกฏฺโฐ ปุรโต อาหฏภิกฺขมฺปิ ปจฺฉโต อาหฏภิกฺขมฺปิ ปฏิกฺกมนํ อาหริตฺวา ทิยฺยมานมฺปิ น คณฺหติ, ปตฺตทฺวาเร ปน ปตฺตํ วิสฺสชฺเชติ ฯ อิมสฺมิญฺหิ ธุตงฺเค มหากสฺสปตฺเถเรน สทิโส นาม นตฺถิฯ ตสฺสปิ ปตฺตวิสฺสฏฺฐฏฺฐานเมว ปญฺญายติฯ มชฺฌิโม ปุรโต วา ปจฺฉโต วา อาหฏมฺปิ ปฏิกฺกมนํ อาหฏมฺปิ คณฺหติ, ปตฺตทฺวาเรปิ ปตฺตํ วิสฺสชฺเชติ, น ปน ภิกฺขํ อาคมยมาโน นิสีทติฯ เอวํ โส อุกฺกฏฺฐปิณฺฑปาติกสฺส อนุโลเมติฯ มุทุโก ตํ ทิวสํ นิสีทิตฺวา อาคเมติฯ

อิเมสํ ปน ติณฺณมฺปิ โลลุปฺปจาเร อุปฺปนฺนมตฺเต ธุตงฺคํ ภิชฺชติฯ อยเมตฺถ เภโทฯ

อยํ ปนานิสํโส, กุเลสุ นิจฺจนวกตา, จนฺทูปมตา, กุลมจฺเฉรปฺปหานํ, สมานุกมฺปิตา, กุลูปกาทีนวาภาโว, อวฺหานานภินนฺทนา, อภิหาเรน อนตฺถิกตา, อปฺปิจฺฉตาทีนํ อนุโลมวุตฺติตาติฯ