อุปฺปนฺนานนฺติ ชาตานํ ภูตานํ นิพฺพตฺตานํฯ เวยฺยาพาธิกานนฺติ เอตฺถ พฺยาพาโธติ ธาตุกฺโขโภ, ตํสมุฏฺฐานา จ กุฏฺฐคณฺฑปีฬกาทโยฯ พฺยาพาธโต อุปฺปนฺนตฺตา เวยฺยาพาธิกาฯ เวทนานนฺติ ทุกฺขเวทนา อกุสลวิปากเวทนาฯ ตาสํ เวยฺยาพาธิกานํ เวทนานํฯ อพฺยาพชฺฌปรมตายาติ นิทฺทุกฺขปรมตายฯ ยาว ตํ ทุกฺขํ สพฺพํ ปหีนํ โหติ ตาวาติ อตฺโถฯ

เอวมิทํ สงฺเขปโต ปฏิสงฺขา โยนิโส ปจฺจยปริโภคลกฺขณํ ปจฺจยสนฺนิสฺสิตสีลํ เวทิตพฺพํฯ วจนตฺโถ ปเนตฺถ – จีวราทโย หิ ยสฺมา เต ปฏิจฺจ นิสฺสาย ปริภุญฺชมานา ปาณิโน อยนฺติ ปวตฺตนฺติ, ตสฺมา ปจฺจยาติ วุจฺจนฺติฯ เต ปจฺจเย สนฺนิสฺสิตนฺติ ปจฺจยสนฺนิสฺสิตํฯ

จตุปาริสุทฺธิสมฺปาทนวิธิ

[19] เอวเมตสฺมิํ จตุพฺพิเธ สีเล สทฺธาย ปาติโมกฺขสํวโร สมฺปาเทตพฺโพฯ สทฺธาสาธโน หิ โส, สาวกวิสยาตีตตฺตา สิกฺขาปทปญฺญตฺติยาฯ สิกฺขาปทปญฺญตฺติยาจนปฏิกฺเขโป เจตฺถ นิทสฺสนํฯ ตสฺมา ยถา ปญฺญตฺตํ สิกฺขาปทํ อนวเสสํ สทฺธาย สมาทิยิตฺวา ชีวิเตปิ อเปกฺขํ อกโรนฺเตน สาธุกํ สมฺปาเทตพฺพํฯ วุตฺตมฺปิ เหตํ –

‘‘กิกีว อณฺฑํ จมรีว วาลธิํ,

ปิยํว ปุตฺตํ นยนํว เอกกํ;

ตเถว สีลํ อนุรกฺขมานกา,

สุเปสลา โหถ สทา สคารวา’’ติฯ

อปรมฺปิ วุตฺตํ – ‘‘เอวเมว โข ปหาราท ยํ มยา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, ตํ มม สาวกา ชีวิตเหตุปิ นาติกฺกมนฺตี’’ติ (อ. นิ. 8.19)ฯ อิมสฺมิํ จ ปนตฺเถ อฏวิยํ โจเรหิ พทฺธเถรานํ วตฺถูนิ เวทิตพฺพานิฯ

มหาวตฺตนิอฏวิยํ กิร เถรํ โจรา กาฬวลฺลีหิ พนฺธิตฺวา นิปชฺชาเปสุํฯ เถโร ยถานิปนฺโนว สตฺตทิวสานิ วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อนาคามิผลํ ปาปุณิตฺวา ตตฺเถว กาลํ กตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติฯ