11. สมาธินิทฺเทโส

อาหาเรปฏิกฺกูลภาวนา

[294] อิทานิ อารุปฺปานนฺตรํ เอกา สญฺญาติ เอวํ อุทฺทิฏฺฐาย อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญาย ภาวนานิทฺเทโส อนุปฺปตฺโตฯ ตตฺถ อาหรตีติ อาหาโรฯ โส จตุพฺพิโธ กพฬีการาหาโร, ผสฺสาหาโร, มโนสญฺเจตนาหาโร, วิญฺญาณาหาโรติฯ

โก ปเนตฺถ กิมาหรตีติ? กพฬีการาหาโร โอชฏฺฐมกํ รูปํ อาหรติฯ ผสฺสาหาโร ติสฺโส เวทนา อาหรติฯ มโนสญฺเจตนาหาโร ตีสุ ภเวสุ ปฏิสนฺธิํ อาหรติฯ วิญฺญาณาหาโร ปฏิสนฺธิกฺขเณ นามรูปํ อาหรติฯ

เตสุ กพฬีการาหาเร นิกนฺติภยํฯ ผสฺสาหาเร อุปคมนภยํฯ มโนสญฺเจตนาหาเร อุปปตฺติภยํฯ วิญฺญาณาหาเร ปฏิสนฺธิภยํฯ เอวํ สปฺปฏิภเยสุ จ เตสุ กพฬีการาหาโร ปุตฺตมํสูปเมน (สํ. นิ. 2.63) ทีเปตพฺโพฯ ผสฺสาหาโร นิจฺจมฺมคาวูปเมน (สํ. นิ. 2.63)ฯ มโนสญฺเจตนาหาโร องฺคารกาสูปเมน (สํ. นิ. 2.63)ฯ วิญฺญาณาหาโร สตฺติสตูปเมนาติ (สํ. นิ. 2.63)ฯ อิเมสุ ปน จตูสุ อาหาเรสุ อสิตปีตขายิตสายิตปฺปเภโท กพฬีกาโร อาหาโรว อิมสฺมิํ อตฺเถ อาหาโรติ อธิปฺเปโตฯ ตสฺมิํ อาหาเร ปฏิกฺกูลาการคฺคหณวเสน อุปฺปนฺนา สญฺญา อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญาฯ

ตํ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญํ ภาเวตุกาเมน กมฺมฏฺฐานํ อุคฺคเหตฺวา อุคฺคหโต เอกปทมฺปิ อวิรชฺฌนฺเตน รโหคเตน ปฏิสลฺลีเนน อสิตปีตขายิตสายิตปฺปเภเท กพฬีการาหาเร ทสหากาเรหิ ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ เสยฺยถิทํ, คมนโต, ปริเยสนโต, ปริโภคโต, อาสยโต, นิธานโต, อปริปกฺกโต, ปริปกฺกโต, ผลโต, นิสฺสนฺทโต, สมฺมกฺขนโตติฯ

[295] ตตฺถ คมนโตติ เอวํ มหานุภาเว นาม สาสเน ปพฺพชิเตน สกลรตฺติํ พุทฺธวจนสชฺฌายํ วา สมณธมฺมํ วา กตฺวา กาลสฺเสว วุฏฺฐาย เจติยงฺคณโพธิยงฺคณวตฺตํ กตฺวา ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺฐเปตฺวา ปริเวณํ สมฺมชฺชิตฺวา สรีรํ ปฏิชคฺคิตฺวา อาสนมารูยฺห วีสติํส วาเร กมฺมฏฺฐานํ มนสิกริตฺวา อุฏฺฐาย ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา นิชนสมฺพาธานิ ปวิเวกสุขานิ ฉายูทกสมฺปนฺนานิ สุจีนิ สีตลานิ รมณียภูมิภาคานิ ตโปวนานิ ปหาย อริยํ วิเวกรติํ อนเปกฺขิตฺวา สุสานาภิมุเขน สิงฺคาเลน วิย อาหารตฺถาย คามาภิมุเขน คนฺตพฺพํฯ

เอวํ คจฺฉตา จ มญฺจมฺหา วา ปีฐมฺหา วา โอตรณโต ปฏฺฐาย ปาทรชฆรโคลิกวจฺจาทิสมฺปริกิณฺณํ ปจฺจตฺถรณํ อกฺกมิตพฺพํ โหติฯ ตโต อปฺเปกทา มูสิกชตุกวจฺจาทีหิ อุปหตตฺตา อนฺโตคพฺภโต ปฏิกฺกูลตรํ ปมุขํ ทฏฺฐพฺพํ โหติฯ ตโต อุลูกปาราวตาทิวจฺจสมฺมกฺขิตตฺตา อุปริมตลโต ปฏิกฺกูลตรํ เหฏฺฐิมตลํฯ ตโต กทาจิ กทาจิ วาเตริเตหิ ปุราณติณปณฺเณหิ คิลานสามเณรานํ มุตฺตกรีสเขฬสิงฺฆาณิกาหิ วสฺสกาเล อุทกจิกฺขลฺลาทีหิ จ สํกิลิฏฺฐตฺตา เหฏฺฐิมตลโต ปฏิกฺกูลตรํ ปริเวณํฯ ปริเวณโต ปฏิกฺกูลตรา วิหารรจฺฉา ทฏฺฐพฺพา โหติฯ

อนุปุพฺเพน ปน โพธิญฺจ เจติยญฺจ วนฺทิตฺวา วิตกฺกมาฬเก ฐิเตน มุตฺตราสิสทิสํ เจติยํ โมรปิญฺฉกลาปมโนหรํ โพธิํ เทววิมานสมฺปตฺติสสฺสิรีกํ เสนาสนญฺจ อนปโลเกตฺวา เอวรูปํ นาม รมณียํ ปเทสํ ปิฏฺฐิโต กตฺวา อาหารเหตุ คนฺตพฺพํ ภวิสฺสตีติ ปกฺกมิตฺวา คามมคฺคํ ปฏิปนฺเนน ขาณุกณฺฏกมคฺโคปิ อุทกเวคภินฺนวิสมมคฺโคปิ ทฏฺฐพฺโพ โหติฯ

ตโต คณฺฑํ ปฏิจฺฉาเทนฺเตน วิย นิวาสนํ นิวาเสตฺวา วณโจฬกํ พนฺธนฺเตน วิย กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา อฏฺฐิสงฺฆาตํ ปฏิจฺฉาเทนฺเตน วิย จีวรํ ปารุปิตฺวา เภสชฺชกปาลํ นีหรนฺเตน วิย ปตฺตํ นีหริตฺวา คามทฺวารสมีปํ ปาปุณนฺเตน หตฺถิกุณปอสฺสกุณปโคกุณปมหิํสกุณปมนุสฺสกุณปอหิกุณปกุกฺกุรกุณปานิปิ ทฏฺฐพฺพานิ ภวนฺติฯ น เกวลญฺจ ทฏฺฐพฺพานิ, คนฺโธปิ เนสํ ฆานํ ปฏิหนมาโน อธิวาเสตพฺโพ โหติฯ ตโต คามทฺวาเร ฐตฺวา จณฺฑหตฺถิอสฺสาทิปริสฺสยปริวชฺชนตฺถํ คามรจฺฉา โอโลเกตพฺพา โหนฺติฯ

อิจฺเจตํ ปจฺจตฺถรณาทิอเนกกุณปปริโยสานํ ปฏิกฺกูลํ อาหารเหตุ อกฺกมิตพฺพญฺจ ทฏฺฐพฺพญฺจ ฆายิตพฺพญฺจ โหติฯ อโห วต โภ ปฏิกฺกูโล อาหาโรติ เอวํ คมนโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[296] กถํ ปริเยสนโต? เอวํ คมนปฏิกฺกูลํ อธิวาเสตฺวาปิ คามํ ปวิฏฺเฐน สงฺฆาฏิปารุเตน กปณมนุสฺเสน วิย กปาลหตฺเถน ฆรปฏิปาฏิยา คามวีถีสุ จริตพฺพํ โหติฯ ยตฺถ วสฺสกาเล อกฺกนฺตอกฺกนฺตฏฺฐาเน ยาว ปิณฺฑิกมํสาปิ อุทกจิกฺขลฺเล ปาทา ปวิสนฺติ, เอเกน หตฺเถน ปตฺตํ คเหตพฺพํ โหติ, เอเกน จีวรํ อุกฺขิปิตพฺพํฯ คิมฺหกาเล วาตเวเคน สมุฏฺฐิเตหิ ปํสุติณรเชหิ โอกิณฺณสรีเรน จริตพฺพํฯ ตํ ตํ เคหทฺวารํ ปตฺวา มจฺฉโธวนมํสโธวนตณฺฑุลโธวนเขฬสิงฺฆาณิกสุนขสูกรวจฺจาทีหิ สมฺมิสฺสานิ กิมิกุลากุลานิ นีลมกฺขิกปริกิณฺณานิ โอฬิคลฺลานิ เจว จนฺทนิกฏฺฐานานิ จ ทฏฺฐพฺพานิ โหนฺติ อกฺกมิตพฺพานิปิฯ ยโต ตา มกฺขิกา อุฏฺฐหิตฺวา สงฺฆาฏิยมฺปิ ปตฺเตปิ สีเสปิ นิลียนฺติฯ

ฆรํ ปวิฏฺฐสฺสาปิ เกจิ เทนฺติ, เกจิ น เทนฺติฯ ททมานาปิ เอกจฺเจ หิยฺโย ปกฺกภตฺตมฺปิ ปุราณขชฺชกมฺปิ ปูติกุมฺมาสปูปาทีนิปิ ททนฺติฯ อททมานาปิ เกจิเทว ‘‘อติจฺฉถ, ภนฺเต’’ติ วทนฺติ, เกจิ ปน อปสฺสมานา วิย ตุณฺหี โหนฺติ, เกจิ อญฺเญน มุขํ กโรนฺติ, เกจิ ‘‘คจฺฉ, เร มุณฺฑกา’’ติอาทีหิ ผรุสวาจาหิ สมุทาจรนฺติฯ เอวํ กปณมนุสฺเสน วิย คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา นิกฺขมิตพฺพนฺติฯ

อิจฺเจตํ คามปฺปเวสนโต ปฏฺฐาย ยาว นิกฺขมนา อุทกจิกฺขลฺลาทิปฏิกฺกูลํ อาหารเหตุ อกฺกมิตพฺพญฺเจว ทฏฺฐพฺพญฺจ อธิวาเสตพฺพญฺจ โหติฯ อโห วต โภ ปฏิกฺกูโล อาหาโรติ เอวํ ปริเยสนโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[297] กถํ ปริโภคโต? เอวํ ปริยิฏฺฐาหาเรน ปน พหิคาเม ผาสุกฏฺฐาเน สุขนิสินฺเนน ยาว ตตฺถ หตฺถํ น โอตาเรติ, ตาว ตถารูปํ ครุฏฺฐานิยํ ภิกฺขุํ วา ลชฺชิมนุสฺสํ วา ทิสฺวา นิมนฺเตตุมฺปิ สกฺกา โหติฯ

ภุญฺชิตุกามตาย ปเนตฺถ หตฺเถ โอตาริตมตฺเต ‘‘คณฺหถา’’ติ วทนฺเตน ลชฺชิตพฺพํ โหติฯ หตฺถํ ปน โอตาเรตฺวา มทฺทนฺตสฺส ปญฺจงฺคุลิอนุสาเรน เสโท ปคฺฆรมาโน สุกฺขถทฺธภตฺตมฺปิ เตเมนฺโต มุทุํ กโรติฯ

อถ ตสฺมิํ ปริมทฺทนมตฺเตนาปิ สมฺภินฺนโสเภ อาโลปํ กตฺวา มุเข ฐปิเต เหฏฺฐิมทนฺตา อุทุกฺขลกิจฺจํ สาเธนฺติ, อุปริมา มุสลกิจฺจํ, ชิวฺหา หตฺถกิจฺจํฯ ตํ ตตฺถ สุวานโทณิยํ สุวานปิณฺฑมิว ทนฺตมุสเลหิ โกฏฺเฏตฺวา ชิวฺหาย สมฺปริวตฺติยมานํ ชิวฺหาคฺเค ตนุปสนฺนเขโฬ มกฺเขติ, เวมชฺฌโต ปฏฺฐาย พหลเขโฬ มกฺเขติ, ทนฺตกฏฺเฐน อสมฺปตฺตฏฺฐาเน ทนฺตคูถโก มกฺเขติฯ โส เอวํ วิจุณฺณิตมกฺขิโต ตงฺขณญฺเญว อนฺตรหิตวณฺณคนฺธสงฺขารวิเสโส สุวานโทณิยํ ฐิตสุวานวมถุ วิย ปรมเชคุจฺฉภาวํ อุปคจฺฉติฯ เอวรูโปปิ สมาโน จกฺขุสฺส อาปาถํ อตีตตฺตา อชฺโฌหริตพฺโพ โหตีติ เอวํ ปริโภคโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[298] กถํ อาสยโต? เอวํ ปริโภคํ อุปคโต จ ปเนส อนฺโต ปวิสมาโน ยสฺมา พุทฺธปจฺเจกพุทฺธานมฺปิ รญฺโญปิ จกฺกวตฺติสฺส ปิตฺตเสมฺหปุพฺพโลหิตาสเยสุ จตูสุ อญฺญตโร อาสโย โหติเยวฯ มนฺทปุญฺญานํ ปน จตฺตาโร อาสยา โหนฺติฯ ตสฺมา ยสฺส ปิตฺตาสโย อธิโก โหติ, ตสฺส พหลมธุกเตลมกฺขิโต วิย ปรมเชคุจฺโฉ โหติฯ ยสฺส เสมฺหาสโย อธิโก โหติ, ตสฺส นาคพลปณฺณรสมกฺขิโต วิยฯ ยสฺส ปุพฺพาสโย อธิโก โหติ, ตสฺส ปูติตกฺกมกฺขิโต วิยฯ ยสฺส โลหิตาสโย อธิโก โหติ, ตสฺส รชนมกฺขิโต วิย ปรมเชคุจฺโฉ โหตีติ เอวํ อาสยโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[299] กถํ นิธานโต? โส อิเมสุ จตูสุ อาสเยสุ อญฺญตเรน อาสเยน มกฺขิโต อนฺโตอุทรํ ปวิสิตฺวา เนว สุวณฺณภาชเน น มณิรชตาทิภาชเนสุ นิธานํ คจฺฉติฯ สเจ ปน ทสวสฺสิเกน อชฺโฌหริยติ ทส วสฺสานิ อโธตวจฺจกูปสทิเส โอกาเส ปติฏฺฐหติฯ สเจ วีส, ติํส, จตฺตาลีส, ปญฺญาส, สฏฺฐิ, สตฺตติ, อสีติ, นวุติวสฺสิเกน, สเจ วสฺสสติเกน อชฺโฌหริยติฯ

วสฺสสตํ อโธตวจฺจกูปสทิเส โอกาเส ปติฏฺฐหตีติ เอวํ นิธานโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[300] กถํ อปริปกฺกโต? โส ปนายมาหาโร เอวรูเป โอกาเส นิธานมุปคโต ยาว อปริปกฺโก โหติ, ตาว ตสฺมิญฺเญว ยถาวุตฺตปฺปกาเร ปรมนฺธการติมิเส นานากุณปคนฺธวาสิตปวนวิจริเต อติทุคฺคนฺธเชคุจฺเฉ ปเทเส ยถา นาม นิทาเฆ อกาลเมเฆน อภิวุฏฺฐมฺหิ จณฺฑาลคามทฺวารอาวาเฏ ปติตานิ ติณปณฺณกิลญฺชขณฺฑอหิกุกฺกุรมนุสฺสกุณปาทีนิ สูริยาตเปน สนฺตตฺตานิ เผณปุปฺผุฬกาจิตานิ ติฏฺฐนฺติ, เอวเมว ตํทิวสมฺปิ หิยฺโยปิ ตโต ปุริเม ทิวเสปิ อชฺโฌหโต สพฺโพ เอกโต หุตฺวา เสมฺหปฏลปริโยนทฺโธ กายคฺคิสนฺตาปกุถิตกุถนสญฺชาตเผณปุปฺผุฬกาจิโต ปรมเชคุจฺฉภาวํ อุปคนฺตฺวา ติฏฺฐตีติ เอวํ อปริปกฺกโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[301] กถํ ปริปกฺกโต? โส ตตฺตกายคฺคินา ปริปกฺโก สมาโน น สุวณฺณรชตาทิธาตุโย วิย สุวณฺณรชตาทิภาวํ อุปคจฺฉติฯ เผณปุปฺผุฬเก ปน มุญฺจนฺโต สณฺหกรณิยํ ปิสิตฺวา นาฬิเก ปกฺขิตฺตปณฺฑุมตฺติกา วิย กรีสภาวํ อุปคนฺตฺวา ปกฺกาสยํ, มุตฺตภาวํ อุปคนฺตฺวา มุตฺตวตฺถิญฺจ ปูเรตีติ เอวํ ปริปกฺกโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[302] กถํ ผลโต? สมฺมา ปริปจฺจมาโน จ ปนายํ เกสโลมนขทนฺตาทีนิ นานากุณปานิ นิปฺผาเทติ อสมฺมาปริปจฺจมาโน ททฺทุกณฺฑุกจฺฉุกุฏฺฐกิลาสโสสกาสาติสารปฺปภุตีนิ โรคสตานิ, อิทมสฺส ผลนฺติ เอวํ ผลโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[303] กถํ นิสฺสนฺทโต? อชฺโฌหริยมาโน เจส เอเกน ทฺวาเรน ปวิสิตฺวา นิสฺสนฺทมาโน อกฺขิมฺหา อกฺขิคูถโก กณฺณมฺหา กณฺณคูถโกติอาทินา ปกาเรน อเนเกหิ ทฺวาเรหิ นิสฺสนฺทติฯ อชฺโฌหรณสมเย เจส มหาปริวาเรนาปิ อชฺโฌหริยติฯ นิสฺสนฺทนสมเย ปน อุจฺจารปสฺสาวาทิภาวํ อุปคโต เอกเกเนว นีหริยติฯ

ปฐมทิวเส จ นํ ปริภุญฺชนฺโต หฏฺฐปหฏฺโฐปิ โหติ อุทคฺคุทคฺโค ปีติโสมนสฺสชาโตฯ ทุติยทิวเส นิสฺสนฺเทนฺโต ปิหิตนาสิโก โหติ วิกุณิตมุโข เชคุจฺฉี มงฺกุภูโตฯ ปฐมทิวเส จ นํ รตฺโต คิทฺโธ คธิโต มุจฺฉิโตปิ อชฺโฌหริตฺวา ทุติยทิวเส เอกรตฺติวาเสน วิรตฺโต อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน นีหรติฯ เตนาหุ โปราณา –

‘‘อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ, โภชนญฺจ มหารหํ;

เอกทฺวาเรน ปวิสิตฺวา, นวทฺวาเรหิ สนฺทติฯ

‘‘อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ, โภชนญฺจ มหารหํ;

ภุญฺชติ สปริวาโร, นิกฺขาเมนฺโต นิลียติฯ

‘‘อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ, โภชนญฺจ มหารหํ;

ภุญฺชติ อภินนฺทนฺโต, นิกฺขาเมนฺโต ชิคุจฺฉติฯ

‘‘อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ, โภชนญฺจ มหารหํ;

เอกรตฺติปริวาสา, สพฺพํ ภวติ ปูติก’’นฺติฯ

เอวํ นิสฺสนฺทโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[304] กถํ สมฺมกฺขนโต? ปริโภคกาเลปิ เจส หตฺถโอฏฺฐชิวฺหาตาลูนิ สมฺมกฺเขติฯ ตานิ เตน สมฺมกฺขิตตฺตา ปฏิกฺกูลานิ โหนฺติ, ยานิ โธตานิปิ คนฺธหรณตฺถํ ปุนปฺปุนํ โธวิตพฺพานิ โหนฺติฯ ปริภุตฺโต สมาโน ยถา นาม โอทเน ปจฺจมาเน ถุสกณกุณฺฑกาทีนิ อุตฺตริตฺวา อุกฺขลิมุขวฏฺฏิปิธานิโย มกฺขนฺติ, เอวเมว สกลสรีรานุคเตน กายคฺคินา เผณุทฺเทหกํ ปจฺจิตฺวา อุตฺตรมาโน ทนฺเต ทนฺตมลภาเวน สมฺมกฺเขติฯ ชิวฺหาตาลุปฺปภุตีนิ เขฬเสมฺหาทิภาเวน, อกฺขิกณฺณนาสอโธมคฺคาทิเก อกฺขิคูถกกณฺณคูถกสิงฺฆาณิกามุตฺตกรีสาทิภาเวน สมฺมกฺเขติฯ เยน สมฺมกฺขิตานิ อิมานิ ทฺวารานิ ทิวเส ทิวเส โธวิยมานานิปิ เนว สุจีนิ, น มโนรมานิ โหนฺติฯ เยสุ เอกจฺจํ โธวิตฺวา หตฺโถ ปุน อุทเกน โธวิตพฺโพ โหติฯ เอกจฺจํ โธวิตฺวา ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ โคมเยนปิ มตฺติกายปิ คนฺธจุณฺเณนปิ โธวโต ปาฏิกุลฺยตา วิคจฺฉตีติ เอวํ สมฺมกฺขนโต ปฏิกฺกูลตา ปจฺจเวกฺขิตพฺพาฯ

[305] ตสฺเสวํ ทสหากาเรหิ ปฏิกฺกูลตํ ปจฺจเวกฺขโต ตกฺกาหตํ วิตกฺกาหตํ กโรนฺตสฺส ปฏิกฺกูลาการวเสน กพฬีการาหาโร ปากโฏ โหติฯ โส ตํ นิมิตฺตํ ปุนปฺปุนํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติฯ ตสฺเสวํ กโรโต นีวรณานิ วิกฺขมฺภนฺติฯ กพฬีการาหารสฺส สภาวธมฺมตาย คมฺภีรตฺตา อปฺปนํ อปฺปตฺเตน อุปจารสมาธินา จิตฺตํ สมาธิยติฯ ปฏิกฺกูลาการคฺคหณวเสน ปเนตฺถ สญฺญา ปากฏา โหติฯ ตสฺมา อิมํ กมฺมฏฺฐานํ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญา อิจฺเจว สงฺขํ คจฺฉติฯ

อิมญฺจ ปน อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญํ อนุยุตฺตสฺส ภิกฺขุโน รสตณฺหาย จิตฺตํ ปติลียติ ปติกุฏติ ปติวฏฺฏติฯ โส กนฺตารนิตฺถรณตฺถิโก วิย ปุตฺตมํสํ วิคตมโท อาหารํ อาหาเรติ ยาวเทว ทุกฺขสฺส นิตฺถรณตฺถายฯ อถสฺส อปฺปกสิเรเนว กพฬีการาหารปริญฺญามุเขน ปญฺจกามคุณิโก ราโค ปริญฺญํ คจฺฉติฯ โส ปญฺจกามคุณปริญฺญามุเขน รูปกฺขนฺธํ ปริชานาติฯ อปริปกฺกาทิปฏิกฺกูลภาววเสน จสฺส กายคตาสติภาวนาปิ ปาริปูริํ คจฺฉติ, อสุภสญฺญาย อนุโลมปฏิปทํ ปฏิปนฺโน โหติฯ อิมํ ปน ปฏิปตฺติํ นิสฺสาย ทิฏฺเฐว ธมฺเม อมตปริโยสานตํ อนภิสมฺภุณนฺโต สุคติปรายโน โหตีติฯ

อยํ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญาภาวนาย วิตฺถารกถาฯ

จตุธาตุววตฺถานภาวนา

[306] อิทานิ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญานนฺตรํ เอกํ ววตฺถานนฺติ เอวํ อุทฺทิฏฺฐสฺส จตุธาตุววตฺถานสฺส ภาวนานิทฺเทโส อนุปฺปตฺโตฯ ตตฺถ ววตฺถานนฺติ สภาวูปลกฺขณวเสน สนฺนิฏฺฐานํ, จตุนฺนํ ธาตูนํ ววตฺถานํ จตุธาตุววตฺถานํฯ ธาตุมนสิกาโร, ธาตุกมฺมฏฺฐานํ, จตุธาตุววตฺถานนฺติ อตฺถโต เอกํฯ ตยิทํ ทฺวิธา อาคตํ สงฺเขปโต จ วิตฺถารโต จฯ สงฺเขปโต มหาสติปฏฺฐาเน อาคตํฯ วิตฺถารโต มหาหตฺถิปทูปเม ราหุโลวาเท ธาตุวิภงฺเค จฯ ตญฺหิ –