เมนู

ยถา จ ปตฺตมกฺขนเตลูปมาย, เอวํ มคฺคุทกูปมายปิ อยมตฺโถ วิภาเวตพฺโพฯ มคฺคปฺปฏิปนฺนสฺส กิร เถรสฺส ปุรโต คจฺฉนฺโต สามเณโร โถกํ อุทกํ ทิสฺวา ‘‘อุทกํ, ภนฺเต, อุปาหนา โอมุญฺจถา’’ติ อาหฯ ตโต เถเรน ‘‘สเจ อุทกมตฺถิ, อาหร นฺหานสาฏิกํ, นฺหายิสฺสามา’’ติ วุตฺเต ‘‘นตฺถิ, ภนฺเต’’ติ อาหฯ ตตฺถ ยถา อุปาหนเตมนมตฺตฏฺเฐน ‘‘อุทกมตฺถี’’ติ โหติ, นฺหายนฏฺเฐน ‘‘นตฺถี’’ติ โหติฯ เอวมฺปิ สา ปฏุสญฺญากิจฺจํ กาตุํ อสมตฺถตาย เนวสญฺญา, สงฺขาราวเสสสุขุมภาเวน วิชฺชมานตฺตา นาสญฺญา โหติฯ

น เกวลญฺจ เอตาเหว, อญฺญาหิปิ อนุรูปาหิ อุปมาหิ เอส อตฺโถ วิภาเวตพฺโพฯ อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ อิทํ วุตฺตนยเมวาติฯ

อยํ เนวสญฺญานาสญฺญายตนกมฺมฏฺฐาเน วิตฺถารกถาฯ

ปกิณฺณกกถา

[288] อสทิสรูโป นาโถ, อารุปฺปํ ยํ จตุพฺพิธํ อาหฯ

ตํ อิติ ญตฺวา ตสฺมิํ, ปกิณฺณกกถาปิ วิญฺเญยฺยาฯ

[289] อารุปฺปสมาปตฺติโย หิ –

อารมฺมณาติกฺกมโต, จตสฺโสปิ ภวนฺติมา;

องฺคาติกฺกมเมตาสํ, น อิจฺฉนฺติ วิภาวิโนฯ

เอตาสุ หิ รูปนิมิตฺตาติกฺกมโต ปฐมา, อากาสาติกฺกมโต ทุติยา, อากาเส ปวตฺติตวิญฺญาณาติกฺกมโต ตติยาฯ อากาเส ปวตฺติตวิญฺญาณสฺส อปคมาติกฺกมโต จตุตฺถีติ สพฺพถา อารมฺมณาติกฺกมโต จตสฺโสปิ ภวนฺติมา อารุปฺปสมาปตฺติโยติ เวทิตพฺพาฯ องฺคาติกฺกมํ ปน เอตาสํ น อิจฺฉนฺติ ปณฺฑิตาฯ น หิ รูปาวจรสมาปตฺตีสุ วิย เอตาสุ องฺคาติกฺกโม อตฺถิฯ สพฺพาสุปิ หิ เอตาสุ อุเปกฺขา, จิตฺเตกคฺคตาติ ทฺเว เอว ฌานงฺคานิ โหนฺติฯ

[290] เอวํ สนฺเตปิ –

สุปฺปณีตตรา โหนฺติ, ปจฺฉิมา ปจฺฉิมา อิธ;

อุปมา ตตฺถ วิญฺเญยฺยา, ปาสาทตลสาฏิกาฯ