โยปิ เจตฺถ กตกุสโล โหติ, ตมฺปิ ญาติโรคโภคพฺยสนาทีนํ อญฺญตเรน พฺยสเนน สมนฺนาคตํ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา เตสํ อภาเวปิ วฏฺฏทุกฺขํ อนติกฺกนฺตตฺตา ‘‘ทุกฺขิโตว อย’’นฺติ เอวํ สพฺพถาปิ กรุณายิตฺวา วุตฺตนเยเนว อตฺตนิ ปิยปุคฺคเล มชฺฌตฺเต เวริมฺหีติ จตูสุ ชเนสุ สีมาสมฺเภทํ กตฺวา ตํ นิมิตฺตํ อาเสวนฺเตน ภาเวนฺเตน พหุลีกโรนฺเตน เมตฺตาย วุตฺตนเยเนว ติกจตุกฺกชฺฌานวเสน อปฺปนา วฑฺเฒตพฺพาฯ

องฺคุตฺตรฏฺฐกถายํ ปน ปฐมํ เวริปุคฺคโล กรุณายิตพฺโพ, ตสฺมิํ จิตฺตํ มุทุํ กตฺวา ทุคฺคโต, ตโต ปิยปุคฺคโล, ตโต อตฺตาติ อยํ กโม วุตฺโต, โส ‘‘ทุคฺคตํ ทุรูเปต’’นฺติ ปาฬิยา น สเมติ, ตสฺมา วุตฺตนเยเนเวตฺถ ภาวนมารภิตฺวา สีมาสมฺเภทํ กตฺวา อปฺปนา วฑฺเฒตพฺพาฯ ตโต ปรํ ‘‘ปญฺจหากาเรหิ อโนธิโสผรณา สตฺตหากาเรหิ โอธิโสผรณา ทสหากาเรหิ ทิสาผรณา’’ติ อยํ วิกุพฺพนา, ‘‘สุขํ สุปตี’’ติอาทโย อานิสํสา จ เมตฺตายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพาติฯ

อยํ กรุณาภาวนาย วิตฺถารกถาฯ

มุทิตาภาวนากถา

[260] มุทิตาภาวนํ อารภนฺเตนาปิ น ปฐมํ ปิยปุคฺคลาทีสุ อารภิตพฺพาฯ น หิ ปิโย ปิยภาวมตฺเตเนว มุทิตาย ปทฏฺฐานํ โหติ, ปเคว มชฺฌตฺตเวริโนฯ ลิงฺควิสภาคกาลกตา อเขตฺตเมวฯ

อติปฺปิยสหายโก ปน สิยา ปทฏฺฐานํ, โย อฏฺฐกถายํ โสณฺฑสหาโยติ วุตฺโตฯ โส หิ มุทิตมุทิโตว โหติ, ปฐมํ หสิตฺวา ปจฺฉา กเถติ, ตสฺมา โส วา ปฐมํ มุทิตาย ผริตพฺโพฯ ปิยปุคฺคลํ วา สุขิตํ สชฺชิตํ โมทมานํ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา ‘‘โมทติ วตายํ สตฺโต, อโห สาธุ อโห สุฏฺฐู’’ติ มุทิตา อุปฺปาเทตพฺพาฯ อิมเมว หิ อตฺถวสํ ปฏิจฺจ วิภงฺเค (วิภ. 663) วุตฺตํ ‘‘กถญฺจ ภิกฺขุ มุทิตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ? เสยฺยถาปิ นาม เอกํ ปุคฺคลํ ปิยํ มนาปํ ทิสฺวา มุทิโต อสฺส, เอวเมว สพฺพสตฺเต มุทิตาย ผรตี’’ติฯ