กายคตาสติกถา

[178] อิทานิ ยํ ตํ อญฺญตฺร พุทฺธุปฺปาทา อปฺปวตฺตปุพฺพํ สพฺพติตฺถิยานํ อวิสยภูตํ เตสุ เตสุ สุตฺตนฺเตสุ ‘‘เอกธมฺโม, ภิกฺขเว, ภาวิโต พหุลีกโต มหโต สํเวคาย สํวตฺตติฯ มหโต อตฺถาย สํวตฺตติฯ มหโต โยคกฺเขมาย สํวตฺตติฯ มหโต สติสมฺปชญฺญาย สํวตฺตติฯ ญาณทสฺสนปฏิลาภาย สํวตฺตติฯ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาราย สํวตฺตติฯ วิชฺชาวิมุตฺติผลสจฺฉิกิริยาย สํวตฺตติฯ กตโม เอกธมฺโม? กายคตา สติ… (อ. นิ. 1.563 อาทโย)ฯ อมตํ เต, ภิกฺขเว, ปริภุญฺชนฺติ, เย กายคตาสติํ ปริภุญฺชนฺติฯ อมตํ เต, ภิกฺขเว, น ปริภุญฺชนฺติ, เย กายคตาสติํ น ปริภุญฺชนฺติฯ อมตํ เตสํ, ภิกฺขเว, ปริภุตฺตํ… อปริภุตฺตํ… ปริหีนํ… อปริหีนํ… วิรทฺธํ… อวิรทฺธํ, เยสํ กายคตาสติ อารทฺธาติ (อ. นิ. 1.603) เอวํ ภควตา อเนเกหิ อากาเรหิ ปสํสิตฺวา ‘‘กถํ ภาวิตา, ภิกฺขเว, กายคตาสติ กถํ พหุลีกตา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรญฺญคโต วา’’ติอาทินา (ม. นิ. 3.154) นเยน อานาปานปพฺพํ, อิริยาปถปพฺพํ, จตุสมฺปชญฺญปพฺพํ, ปฏิกฺกูลมนสิการปพฺพํ, ธาตุมนสิการปพฺพํ, นวสิวถิกปพฺพานีติ อิเมสํ จุทฺทสนฺนํ ปพฺพานํ วเสน กายคตาสติกมฺมฏฺฐานํ นิทฺทิฏฺฐํ, ตสฺส ภาวนานิทฺเทโส อนุปฺปตฺโตฯ

ตตฺถ ยสฺมา อิริยาปถปพฺพํ จตุสมฺปชญฺญปพฺพํ ธาตุมนสิการปพฺพนฺติ อิมานิ ตีณิ วิปสฺสนาวเสน วุตฺตานิฯ นว สิวถิกปพฺพานิ วิปสฺสนาญาเณสุเยว อาทีนวานุปสฺสนาวเสน วุตฺตานิฯ ยาปิ เจตฺถ อุทฺธุมาตกาทีสุ สมาธิภาวนา อิชฺเฌยฺย, สา อสุภนิทฺเทเส ปกาสิตาเยวฯ อานาปานปพฺพํ ปน ปฏิกฺกูลมนสิการปพฺพญฺจ อิมาเนเวตฺถ ทฺเว สมาธิวเสน วุตฺตานิฯ เตสุ อานาปานปพฺพํ อานาปานสฺสติวเสน วิสุํ กมฺมฏฺฐานํเยวฯ ยํ ปเนตํ ‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อิมเมว กายํ อุทฺธํ ปาทตลา อโธ เกสมตฺถกา ตจปริยนฺตํ ปูรํ นานปฺปการสฺส อสุจิโน ปจฺจเวกฺขติฯ อตฺถิ อิมสฺมิํ กาเย เกสา โลมา…เป.… มุตฺต’’นฺติ (ม. นิ. 3.154) เอวํ มตฺถลุงฺคํ อฏฺฐิมิญฺเชน สงฺคเหตฺวา ปฏิกฺกูลมนสิการวเสน เทสิตํ ทฺวตฺติํสาการกมฺมฏฺฐานํ, อิทมิธ กายคตาสตีติ อธิปฺเปตํฯ