[163] ตสฺมา ปุพฺพภาเค เทวตานํ คุเณ อนุสฺสริตฺวา อปรภาเค อตฺตโน สํวิชฺชมาเน สทฺธาทิคุเณ อนุสฺสรโต จสฺส เนว ตสฺมิํ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติฯ น โทส…เป.… น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, อุชุคตเมวสฺส ตสฺมิํ สมเย จิตฺตํ โหติ เทวตา อารพฺภาติ (อ. นิ. 6.10) ปุริมนเยเนว วิกฺขมฺภิตนีวรณสฺส เอกกฺขเณ ฌานงฺคานิ อุปฺปชฺชนฺติฯ สทฺธาทิคุณานํ ปน คมฺภีรตาย นานปฺปการคุณานุสฺสรณาธิมุตฺตตาย วา อปฺปนํ อปฺปตฺวา อุปจารปฺปตฺตเมว ฌานํ โหติฯ ตเทตํ เทวตานํ คุณสทิสสทฺธาทิคุณานุสฺสรณวเสน เทวตานุสฺสติจฺเจว สงฺขํ คจฺฉติฯ

อิมญฺจ ปน เทวตานุสฺสติํ อนุยุตฺโต ภิกฺขุ เทวตานํ ปิโย โหติ มนาโป, ภิยฺโยโส มตฺตาย สทฺธาทิเวปุลฺลํ อธิคจฺฉติ, ปีติปาโมชฺชพหุโล วิหรติฯ อุตฺตริ อปฺปฏิวิชฺฌนฺโต ปน สุคติปรายโน โหติฯ

ตสฺมา หเว อปฺปมาทํ, กยิราถ สุเมธโส;

เอวํ มหานุภาวาย, เทวตานุสฺสติยา สทาติฯ

อิทํ เทวตานุสฺสติยํ วิตฺถารกถามุขํฯ

ปกิณฺณกกถา

[164] ยํ ปน เอตาสํ วิตฺถารเทสนายํ ‘‘อุชุคตเมวสฺส ตสฺมิํ สมเย จิตฺตํ โหติ ตถาคตํ อารพฺภา’’ติอาทีนิ วตฺวา ‘‘อุชุคตจิตฺโต โข ปน, มหานาม, อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ, ลภติ ธมฺมเวทํ, ลภติ ธมฺมูปสํหิตํ ปาโมชฺชํ, ปมุทิตสฺส ปีติ ชายตี’’ติ (อ. นิ. 6.10) วุตฺตํ, ตตฺถ อิติปิ โส ภควาติอาทีนํ อตฺถํ นิสฺสาย อุปฺปนฺนํ ตุฏฺฐิํ สนฺธาย ลภติ อตฺถเวทนฺติ วุตฺตํฯ ปาฬิํ นิสฺสาย อุปฺปนฺนํ ตุฏฺฐิํ สนฺธาย ลภติ ธมฺมเวทํฯ อุภยวเสน ลภติ ธมฺมูปสํหิตํ ปาโมชฺชนฺติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

ยญฺจ เทวตานุสฺสติยํ เทวตา อารพฺภาติ วุตฺตํ, ตํ ปุพฺพภาเค เทวตา อารพฺภ ปวตฺตจิตฺตวเสน เทวตาคุณสทิเส วา เทวตาภาวนิปฺผาทเก คุเณ อารพฺภ ปวตฺตจิตฺตวเสน วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ