ตสฺมา เตสุ ยตฺถกตฺถจิ เอกาทสวิเธน นิมิตฺตํ อุคฺคเหตฺวา ‘‘อฏฺฐิกปฏิกฺกูลํ อฏฺฐิกปฏิกฺกูล’’นฺติ มนสิกาโร ปวตฺเตตพฺโพฯ อิธ อุคฺคหนิมิตฺตมฺปิ ปฏิภาคนิมิตฺตมฺปิ เอกสทิสเมว โหตีติ วุตฺตํ, ตํ เอกสฺมิํ อฏฺฐิเก ยุตฺตํฯ อฏฺฐิกสงฺขลิกาย ปน อุคฺคหนิมิตฺเต ปญฺญายมาเน วิวรตาฯ ปฏิภาคนิมิตฺเต ปริปุณฺณภาโว ยุชฺชติฯ เอกฏฺฐิเกปิ จ อุคฺคหนิมิตฺเตน พีภจฺเฉน ภยานเกน ภวิตพฺพํฯ ปฏิภาคนิมิตฺเตน ปีติโสมนสฺสชนเกน, อุปจาราวหตฺตาฯ

อิมสฺมิํ หิ โอกาเส ยํ อฏฺฐกถาสุ วุตฺตํ, ตํ ทฺวารํ ทตฺวาว วุตฺตํฯ ตถา หิ ตตฺถ ‘‘จตูสุ พฺรหฺมวิหาเรสุ ทสสุ จ อสุเภสุ ปฏิภาคนิมิตฺตํ นตฺถิฯ พฺรหฺมวิหาเรสุ หิ สีมสมฺเภโทเยว นิมิตฺตํฯ ทสสุ จ อสุเภสุ นิพฺพิกปฺปํ กตฺวา ปฏิกฺกูลภาเวเยว ทิฏฺเฐ นิมิตฺตํ นาม โหตี’’ติ วตฺวาปิ ปุน อนนฺตรเมว ‘‘ทุวิธํ อิธ นิมิตฺตํ อุคฺคหนิมิตฺตํ ปฏิภาคนิมิตฺตํฯ อุคฺคหนิมิตฺตํ วิรูปํ พีภจฺฉํ ภยานกํ หุตฺวา อุปฏฺฐาตี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตสฺมา ยํ วิจาเรตฺวา อโวจุมฺห, อิทเมเวตฺถ ยุตฺตํฯ

อปิจ มหาติสฺสตฺเถรสฺส ทนฺตฏฺฐิกมตฺตาวโลกเนน สกลิตฺถิสรีรสฺส อฏฺฐิสงฺฆาตภาเวน อุปฏฺฐานาทีนิ เจตฺถ นิทสฺสนานีติฯ

อิติ อสุภานิ สุภคุโณ, ทสสตโลจเนน ถุตกิตฺติ;

ยานิ อโวจ ทสพโล, เอเกกชฺฌานเหตุนีติฯ

เอวํ ตานิ จ เตสญฺจ, ภาวนานยมิมํ วิทิตฺวาน;

เตสฺเวว อยํ ภิยฺโย, ปกิณฺณกกถาปิ วิญฺเญยฺยาฯ

ปกิณฺณกกถา

[121] เอเตสุ หิ ยตฺถ กตฺถจิ อธิคตชฺฌาโน สุวิกฺขมฺภิตราคตฺตา วีตราโค วิย นิลฺโลลุปฺปจาโร โหติฯ เอวํ สนฺเตปิ ยฺวายํ อสุภปฺปเภโท วุตฺโต, โส สรีรสภาวปฺปตฺติวเสน จ ราคจริตเภทวเสน จาติ เวทิตพฺโพฯ ฉวสรีรํ หิ ปฏิกฺกูลภาวํ อาปชฺชมานํ อุทฺธุมาตกสภาวปฺปตฺตํ วา สิยา, วินีลกาทีนํ วา อญฺญตรสภาวปฺปตฺตํฯ อิติ ยาทิสํ ยาทิสํ สกฺกา โหติ ลทฺธุํ, ตาทิเส ตาทิเส อุทฺธุมาตกปฏิกฺกูลํ วินีลกปฏิกฺกูลนฺติ เอวํ นิมิตฺตํ คณฺหิตพฺพเมวาติ สรีรสภาวปฺปตฺติวเสน ทสธา อสุภปฺปเภโท วุตฺโตติ เวทิตพฺโพฯ