นีลกสิณกถา

[94] ตทนนฺตรํ ปน นีลกสิณํ อุคฺคณฺหนฺโต นีลกสฺมิํ นิมิตฺตํ คณฺหาติ ปุปฺผสฺมิํ วา วตฺถสฺมิํ วา วณฺณธาตุยา วาติ วจนโต กตาธิการสฺส ปุญฺญวโต ตาว ตถารูปํ มาลาคจฺฉํ วา ปูชาฐาเนสุ ปุปฺผสนฺถรํ วา นีลวตฺถมณีนํ วา อญฺญตรํ ทิสฺวาว นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ อิตเรน นีลุปฺปลคิริกณฺณิกาทีนิ ปุปฺผานิ คเหตฺวา ยถา เกสรํ วา วณฺฏํ วา น ปญฺญายติ, เอวํ จงฺโคฏกํ วา กรณฺฑปฏลํ วา ปตฺเตหิเยว สมติตฺติกํ ปูเรตฺวา สนฺถริตพฺพํฯ นีลวณฺเณน วา วตฺเถน ภณฺฑิกํ พนฺธิตฺวา ปูเรตพฺพํฯ มุขวฏฺฏิยํ วา อสฺส เภริตลมิว พนฺธิตพฺพํฯ กํสนีลปลาสนีลอญฺชนนีลานํ วา อญฺญตเรน ธาตุนา ปถวีกสิเณ วุตฺตนเยน สํหาริมํ วา ภิตฺติยํเยว วา กสิณมณฺฑลํ กตฺวา วิสภาควณฺเณน ปริจฺฉินฺทิตพฺพํฯ ตโต ปถวีกสิเณ วุตฺตนเยน ‘‘นีลํ นีล’’นฺติ มนสิกาโร ปวตฺเตตพฺโพฯ อิธาปิ อุคฺคหนิมิตฺเต กสิณโทโส ปญฺญายติ, เกสรทณฺฑกปตฺตนฺตริกาทีนิ อุปฏฺฐหนฺติฯ ปฏิภาคนิมิตฺตํ กสิณมณฺฑลโต มุญฺจิตฺวา อากาเส มณิตาลวณฺฏสทิสํ อุปฏฺฐาติฯ เสสํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ นีลกสิณํฯ

ปีตกสิณกถา

[95] ปีตกสิเณปิ เอเสว นโยฯ วุตฺตญฺเหตํ ปีตกสิณํ อุคฺคณฺหนฺโต ปีตกสฺมิํ นิมิตฺตํ คณฺหาติ ปุปฺผสฺมิํ วา วตฺถสฺมิํ วา วณฺณธาตุยา วาติฯ ตสฺมา อิธาปิ กตาธิการสฺส ปุญฺญวโต ตถารูปํ มาลาคจฺฉํ วา ปุปฺผสนฺถรํ วา ปีตวตฺถธาตูนํ วา อญฺญตรํ ทิสฺวาว นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติ จิตฺตคุตฺตตฺเถรสฺส วิยฯ ตสฺส กิรายสฺมโต จิตฺตลปพฺพเต ปตฺตงฺคปุปฺเผหิ กตํ อาสนปูชํ ปสฺสโต สห ทสฺสเนเนว อาสนปฺปมาณํ นิมิตฺตํ อุทปาทิฯ อิตเรน กณิการปุปฺผาทินา วา ปีตวตฺเถน วา ธาตุนา วา นีลกสิเณ วุตฺตนเยเนว กสิณํ กตฺวา ‘‘ปีตกํ ปีตก’’นฺติ มนสิกาโร ปวตฺเตตพฺโพฯ เสสํ ตาทิสเมวาติฯ ปีตกสิณํฯ

โลหิตกสิณกถา

[96] โลหิตกสิเณปิ เอเสว นโยฯ วุตฺตญฺเหตํ โลหิตกสิณํ อุคฺคณฺหนฺโต โลหิตกสฺมิํ นิมิตฺตํ คณฺหาติ ปุปฺผสฺมิํ วา วตฺถสฺมิํ วา วณฺณธาตุยา วาติฯ ตสฺมา อิธาปิ กตาธิการสฺส ปุญฺญวโต ตถารูปํ พนฺธุชีวกาทิมาลาคจฺฉํ วา ปุปฺผสนฺถรํ วา โลหิตกวตฺถมณิธาตูนํ วา อญฺญตรํ ทิสฺวาว นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ อิตเรน ชยสุมนพนฺธุชีวกรตฺตโกรณฺฑกาทิปุปฺเผหิ วา รตฺตวตฺเถน วา ธาตุนา วา นีลกสิเณ วุตฺตนเยเนว กสิณํ กตฺวา ‘‘โลหิตกํ โลหิตก’’นฺติ มนสิกาโร ปวตฺเตตพฺโพฯ เสสํ ตาทิสเมวาติฯ โลหิตกสิณํฯ

โอทาตกสิณกถา

[97] โอทาตกสิเณปิ โอทาตกสิณํ อุคฺคณฺหนฺโต โอทาตสฺมิํ นิมิตฺตํ คณฺหาติ ปุปฺผสฺมิํ วา วตฺถสฺมิํ วา วณฺณธาตุยา วาติ วจนโต กตาธิการสฺส ตาว ปุญฺญวโต ตถารูปํ มาลาคจฺฉํ วา วสฺสิกสุมนาทิปุปฺผสนฺถรํ วา กุมุทปทุมราสิํ วา โอทาตวตฺถธาตูนํ วา อญฺญตรํ ทิสฺวาว นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ติปุมณฺฑลรชตมณฺฑลจนฺทมณฺฑเลสุปิ อุปฺปชฺชติเยวฯ อิตเรน วุตฺตปฺปกาเรหิ โอทาตปุปฺเผหิ วา โอทาตวตฺเถน วา ธาตุนา วา นีลกสิเณ วุตฺตนเยเนว กสิณํ กตฺวา ‘‘โอทาตํ โอทาต’’นฺติ มนสิกาโร ปวตฺเตตพฺโพฯ เสสํ ตาทิสเมวาติฯ โอทาตกสิณํฯ

อาโลกกสิณกถา

[98] อาโลกกสิเณ ปน อาโลกกสิณํ อุคฺคณฺหนฺโต อาโลกสฺมิํ นิมิตฺตํ คณฺหาติ ภิตฺติฉิทฺเท วา ตาฬจฺฉิทฺเท วา วาตปานนฺตริกาย วาติ วจนโต กตาธิการสฺส ตาว ปุญฺญวโต ยํ ภิตฺติฉิทฺทาทีนํ อญฺญตเรน สูริยาโลโก วา จนฺทาโลโก วา ปวิสิตฺวา ภิตฺติยํ วา ภูมิยํ วา มณฺฑลํ สมุฏฺฐาเปติ, ฆนปณฺณรุกฺขสาขนฺตเรน วา ฆนสาขามณฺฑปนฺตเรน วา นิกฺขมิตฺวา ภูมิยเมว มณฺฑลํ สมุฏฺฐาเปติ, ตํ ทิสฺวาว นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ อิตเรนาปิ ตเทว วุตฺตปฺปการโมภาสมณฺฑลํ ‘‘โอภาโส โอภาโส’’ติ วา ‘‘อาโลโก อาโลโก’’ติ วา ภาเวตพฺพํฯ ตถา อสกฺโกนฺเตน ฆเฏ ทีปํ ชาเลตฺวา ฆฏมุขํ ปิทหิตฺวา ฆเฏ ฉิทฺทํ กตฺวา ภิตฺติมุขํ ฐเปตพฺพํฯ เตน ฉิทฺเทน ทีปาโลโก นิกฺขมิตฺวา ภิตฺติยํ มณฺฑลํ กโรติ, ตํ อาโลโก อาโลโกติ ภาเวตพฺพํฯ อิทมิตเรหิ จิรฏฺฐิติกํ โหติฯ อิธ อุคฺคหนิมิตฺตํ ภิตฺติยํ วา ภูมิยํ วา อุฏฺฐิตมณฺฑลสทิสเมว โหติฯ ปฏิภาคนิมิตฺตํ ฆนวิปฺปสนฺนอาโลกปุญฺชสทิสํฯ เสสํ ตาทิสเมวาติฯ อาโลกกสิณํฯ

ปริจฺฉินฺนากาสกสิณกถา

[99] ปริจฺฉินฺนากาสกสิเณปิ อากาสกสิณํ อุคฺคณฺหนฺโต อากาสสฺมิํ นิมิตฺตํ คณฺหาติ ภิตฺติฉิทฺเท วา ตาฬจฺฉิทฺเท วา วาตปานนฺตริกาย วาติ วจนโต กตาธิการสฺส ตาว ปุญฺญวโต ภิตฺติฉิทฺทาทีสุ อญฺญตรํ ทิสฺวาว นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ อิตเรน สุจฺฉนฺนมณฺฑเป วา จมฺมกฏสารกาทีนํ วา อญฺญตรสฺมิํ วิทตฺถิจตุรงฺคุลปฺปมาณํ ฉิทฺทํ กตฺวา ตเทว วา ภิตฺติฉิทฺทาทิเภทํ ฉิทฺทํ ‘‘อากาโส อากาโส’’ติ ภาเวตพฺพํฯ อิธ อุคฺคหนิมิตฺตํ สทฺธิํ ภิตฺติปริยนฺตาทีหิ ฉิทฺทสทิสเมว โหติ, วฑฺฒิยมานมฺปิ น วฑฺฒติฯ ปฏิภาคนิมิตฺตมากาสมณฺฑลเมว หุตฺวา อุปฏฺฐาติ, วฑฺฒิยมานญฺจ วฑฺฒติฯ เสสํ ปถวีกสิเณ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ ปริจฺฉินฺนากาสกสิณํฯ