เมนู

5. เสสกสิณนิทฺเทโส

อาโปกสิณกถา

[91] อิทานิ ปถวีกสิณานนฺตเร อาโปกสิเณ วิตฺถารกถา โหติฯ ยเถว หิ ปถวีกสิณํ, เอวํ อาโปกสิณมฺปิ ภาเวตุกาเมน สุขนิสินฺเนน อาปสฺมิํ นิมิตฺตํ คณฺหิตพฺพํ, กเต วา อกเต วาติ สพฺพํ วิตฺถาเรตพฺพํฯ ยถา จ อิธ, เอวํ สพฺพตฺถฯ อิโต ปรญฺหิ เอตฺตกมฺปิ อวตฺวา วิเสสมตฺตเมว วกฺขามฯ

อิธาปิ ปุพฺเพกตาธิการสฺส ปุญฺญวโต อกเต อาปสฺมิํ โปกฺขรณิยา วา ตฬาเก วา โลณิยํ วา สมุทฺเท วา นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติ จูฬสิวตฺเถรสฺส วิยฯ ตสฺส กิรายสฺมโต ลาภสกฺการํ ปหาย วิวิตฺตวาสํ วสิสฺสามีติ มหาติตฺเถ นาวมารูหิตฺวา ชมฺพุทีปํ คจฺฉโต อนฺตรา มหาสมุทฺทํ โอโลกยโต ตปฺปฏิภาคํ กสิณนิมิตฺตํ อุทปาทิฯ

อกตาธิกาเรน จตฺตาโร กสิณโทเส ปริหรนฺเตน นีลปีตโลหิโตทาตวณฺณานมญฺญตรวณฺณํ อาปํ อคเหตฺวา ยํ ปน ภูมิํ อสมฺปตฺตเมว อากาเส สุทฺธวตฺเถน คหิตํ อุทกํ, อญฺญํ วา ตถารูปํ วิปฺปสนฺนํ อนาวิลํ, เตน ปตฺตํ วา กุณฺฑิกํ วา สมติตฺติกํ ปูเรตฺวา วิหารปจฺจนฺเต วุตฺตปฺปกาเร ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส ฐเปตฺวา สุขนิสินฺเนน น วณฺโณ ปจฺจเวกฺขิตพฺโพฯ น ลกฺขณํ มนสิ กาตพฺพํฯ นิสฺสยสวณฺณเมว กตฺวา อุสฺสทวเสน ปณฺณตฺติธมฺเม จิตฺตํ ฐเปตฺวา อมฺพุ, อุทกํ, วาริ, สลิลนฺติอาทีสุ อาโปนาเมสุ ปากฏนามวเสเนว ‘‘อาโป อาโป’’ติ ภาเวตพฺพํฯ

ตสฺเสวํ ภาวยโต อนุกฺกเมน วุตฺตนเยเนว นิมิตฺตทฺวยํ อุปฺปชฺชติฯ อิธ ปน อุคฺคหนิมิตฺตํ จลมานํ วิย อุปฏฺฐาติ, สเจ เผณปุปฺผุฬกมิสฺสํ อุทกํ โหติ, ตาทิสเมว อุปฏฺฐาติ, กสิณโทโส ปญฺญายติฯ ปฏิภาคนิมิตฺตํ ปน นิปฺปริปฺผนฺทํ อากาเส ฐปิตมณิตาลวณฺฏํ วิย มณิมยาทาสมณฺฑลมิว จ หุตฺวา อุปฏฺฐาติฯ

โส ตสฺส สห อุปฏฺฐาเนเนว อุปจารชฺฌานํ, วุตฺตนเยเนว จตุกฺกปญฺจกชฺฌานานิ จ ปาปุณาตีติฯ อาโปกสิณํฯ

เตโชกสิณกถา

[92] เตโชกสิณํ ภาเวตุกาเมนาปิ เตชสฺมิํ นิมิตฺตํ คณฺหิตพฺพํฯ ตตฺถ กตาธิการสฺส ปุญฺญวโต อกเต นิมิตฺตํ คณฺหนฺตสฺส ทีปสิขาย วา อุทฺธเน วา ปตฺตปจนฏฺฐาเน วา ทวทาเห วา ยตฺถ กตฺถจิ อคฺคิชาลํ โอโลเกนฺตสฺส นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติ จิตฺตคุตฺตตฺเถรสฺส วิยฯ ตสฺส หายสฺมโต ธมฺมสฺสวนทิวเส อุโปสถาคารํ ปวิฏฺฐสฺส ทีปสิขํ โอโลเกนฺตสฺเสว นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชิฯ

อิตเรน ปน กาตพฺพํฯ ตตฺริทํ กรณวิธานํ, สินิทฺธานิ สารทารูนิ ผาเลตฺวา สุกฺขาเปตฺวา ฆฏิกํ ฆฏิกํ กตฺวา ปติรูปํ รุกฺขมูลํ วา มณฺฑปํ วา คนฺตฺวา ปตฺตปจนากาเรน ราสิํ กตฺวา อาลิมฺเปตฺวา กฏสารเก วา จมฺเม วา ปเฏ วา วิทตฺถิจตุรงฺคุลปฺปมาณํ ฉิทฺทํ กาตพฺพํฯ ตํ ปุรโต ฐเปตฺวา วุตฺตนเยเนว นิสีทิตฺวา เหฏฺฐา ติณกฏฺฐํ วา อุปริ ธูมสิขํ วา อมนสิกริตฺวา เวมชฺเฌ ฆนชาลาย นิมิตฺตํ คณฺหิตพฺพํ, นีลนฺติ วา ปีตนฺติ วาติอาทิวเสน วณฺโณ น ปจฺจเวกฺขิตพฺโพ, อุณฺหตฺตวเสน ลกฺขณํ น มนสิ กาตพฺพํฯ นิสฺสยสวณฺณเมว กตฺวา อุสฺสทวเสน ปณฺณตฺติธมฺเม จิตฺตํ ฐเปตฺวา ปาวโก, กณฺหวตฺตนี, ชาตเวโท, หุตาสโนติอาทีสุ อคฺคินาเมสุ ปากฏนามวเสเนว ‘‘เตโช เตโช’’ติ ภาเวตพฺพํฯ

ตสฺเสวํ ภาวยโต อนุกฺกเมน วุตฺตนเยเนว นิมิตฺตทฺวยํ อุปฺปชฺชติฯ ตตฺถ อุคฺคหนิมิตฺตํ ชาลํ ฉิชฺชิตฺวา ฉิชฺชิตฺวา ปตนสทิสํ หุตฺวา อุปฏฺฐาติฯ อกเต คณฺหนฺตสฺส ปน กสิณโทโส ปญฺญายติ, อลาตขณฺฑํ วา องฺคารปิณฺโฑ วา ฉาริกา วา ธูโม วา อุปฏฺฐาติฯ ปฏิภาคนิมิตฺตํ นิจฺจลํ อากาเส ฐปิตรตฺตกมฺพลกฺขณฺฑํ วิย สุวณฺณตาลวณฺฏํ วิย กญฺจนตฺถมฺโภ วิย จ อุปฏฺฐาติฯ โส ตสฺส สห อุปฏฺฐาเนเนว อุปจารชฺฌานํ, วุตฺตนเยเนว จตุกฺกปญฺจกชฺฌานานิ จ ปาปุณาตีติฯ เตโชกสิณํฯ