เมนู

6. โฆสิตสุตฺตํ

[129] เอกํ สมยํ อายสฺมา อานนฺโท โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเมฯ อถ โข โฆสิโต คหปติ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ…เป.… เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โฆสิโต คหปติ อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ – ‘‘‘ธาตุนานตฺตํ, ธาตุนานตฺต’นฺติ , ภนฺเต อานนฺท, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, ภนฺเต, ธาตุนานตฺตํ วุตฺตํ ภควตา’’ติ? ‘‘สํวิชฺชติ โข, คหปติ, จกฺขุธาตุ, รูปา จ มนาปา, จกฺขุวิญฺญาณญฺจ สุขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนาฯ สํวิชฺชติ โข, คหปติ, จกฺขุธาตุ, รูปา จ อมนาปา, จกฺขุวิญฺญาณญฺจ ทุกฺขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนาฯ สํวิชฺชติ โข, คหปติ, จกฺขุธาตุ, รูปา จ มนาปา อุเปกฺขาเวทนิยา, จกฺขุวิญฺญาณญฺจ อทุกฺขมสุขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา…เป.… สํวิชฺชติ โข, คหปติ, ชิวฺหาธาตุ, รสา จ มนาปา, ชิวฺหาวิญฺญาณญฺจ สุขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนาฯ สํวิชฺชติ โข, คหปติ, ชิวฺหาธาตุ, รสา จ อมนาปา, ชิวฺหาวิญฺญาณญฺจ ทุกฺขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนาฯ สํวิชฺชติ โข, คหปติ, ชิวฺหาธาตุ, รสา จ อุเปกฺขาเวทนิยา, ชิวฺหาวิญฺญาณญฺจ อทุกฺขมสุขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา…เป.… สํวิชฺชติ โข, คหปติ, มโนธาตุ, ธมฺมา จ มนาปา, มโนวิญฺญาณญฺจ สุขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนาฯ สํวิชฺชติ โข, คหปติ, มโนธาตุ, ธมฺมา จ อมนาปา, มโนวิญฺญาณญฺจ ทุกฺขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนาฯ สํวิชฺชติ โข, คหปติ, มโนธาตุ, ธมฺมา จ อุเปกฺขาเวทนิยา, มโนวิญฺญาณญฺจ อทุกฺขมสุขเวทนิยํฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ เอตฺตาวตา โข, คหปติ, ธาตุนานตฺตํ วุตฺตํ ภควตา’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. หาลิทฺทิกานิสุตฺตํ

[130] เอกํ สมยํ อายสฺมา มหากจฺจาโน อวนฺตีสุ วิหรติ กุรรฆเร [กุลฆเร (สฺยา. ก.)] ปปาเต [ปวตฺเต (สี. ปี.), สมฺปวตฺเต (สฺยา. กํ. ก.) เอตฺเถว อฏฺฐมปิฏฺเฐปิ] ปพฺพเตฯ อถ โข หาลิทฺทิกานิ [หาลิทฺทกานิ (สี. สฺยา. กํ.)] คหปติ เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกมิ…เป.… เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข หาลิทฺทิกานิ คหปติ อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตทโวจ – ‘‘วุตฺตมิทํ, ภนฺเต, ภควตา – ‘ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตํ; ผสฺสนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ เวทนานานตฺต’นฺติฯ กถํ นุ โข, ภนฺเต, ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตํ; ผสฺสนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ เวทนานานตฺต’’นฺติ? ‘‘อิธ, คหปติ, ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา ‘มนาปํ อิตฺเถต’นฺติ ปชานาติ จกฺขุวิญฺญาณํ สุขเวทนิยญฺจ [สุขเวทนิยํ, สุขเวทนิยํ (สี. ปี.), สุขเวทนิยญฺจ, สุขเวทนิยํ (สฺยา. กํ. ก.) เอวํ ‘‘ทุกฺขเวทนิยญฺจ อทุกฺขมสุขเวทนิยญฺจา’’ติ ปเทสุปิฯ อฏฺฐกถาฏีกา โอโลเกตพฺพา]ฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนาฯ จกฺขุนา โข ปเนว [ปเนวํ (สฺยา. กํ. ก.)] รูปํ ทิสฺวา ‘อมนาปํ อิตฺเถต’นฺติ ปชานาติ จกฺขุวิญฺญาณํ ทุกฺขเวทนิยญฺจฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนาฯ จกฺขุนา โข ปเนว รูปํ ทิสฺวา ‘อุเปกฺขาฏฺฐานิยํ [อุเปกฺขาเวทนิยํ (ก.)] อิตฺเถต’นฺติ ปชานาติ จกฺขุวิญฺญาณํ อทุกฺขมสุขเวทนิยญฺจฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ

‘‘ปุน จปรํ, คหปติ, ภิกฺขุ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา…เป.… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา…เป.… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา…เป.… มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย ‘มนาปํ อิตฺเถต’นฺติ ปชานาติ มโนวิญฺญาณํ สุขเวทนิยญฺจ ฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนาฯ มนสา โข ปเนว ธมฺมํ วิญฺญาย ‘อมนาปํ อิตฺเถต’นฺติ ปชานาติ มโนวิญฺญาณํ ทุกฺขเวทนิยญฺจฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนาฯ มนสา โข ปเนว ธมฺมํ วิญฺญาย ‘อุเปกฺขาฏฺฐานิยํ อิตฺเถต’นฺติ ปชานาติ มโนวิญฺญาณํ อทุกฺขมสุขเวทนิยญฺจฯ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ เอวํ โข, คหปติ, ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตํ; ผสฺสนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ เวทนานานตฺต’’นฺติฯ สตฺตมํฯ