อปริหานญฺเหตํ วุตฺตํ ภควตาติ …เป.… สนฺติ, ภิกฺขเว, ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา…เป.… สนฺติ, ภิกฺขเว, มโนวิญฺเญยฺยา ธมฺมา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียาฯ ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ นาชฺโฌสาย ติฏฺฐติ, เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขุนา – ‘น ปริหายามิ กุสเลหิ ธมฺเมหิ’ฯ อปริหานญฺเหตํ วุตฺตํ ภควตาติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, สํวโร โหตี’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. สมาธิสุตฺตํ

[99] ‘‘สมาธิํ, ภิกฺขเว, ภาเวถฯ สมาหิโต, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยถาภูตํ ปชานาติฯ กิญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติ? ‘จกฺขุ อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ; ‘รูปา อนิจฺจา’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ; ‘จกฺขุวิญฺญาณํ อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ; ‘จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจ’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ‘ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘มโน อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ธมฺมา… มโนวิญฺญาณํ… มโนสมฺผสฺโส… ‘ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ สมาธิํ, ภิกฺขเว, ภาเวถฯ สมาหิโต, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยถาภูตํ ปชานาตี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. ปฏิสลฺลานสุตฺตํ

[100] ‘‘ปฏิสลฺลาเน [ปฏิสลฺลานํ (สี. ปี. ก.), ปฏิสลฺลีนา (สฺยา. กํ.)], ภิกฺขเว, โยคมาปชฺชถฯ ปฏิสลฺลีโน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยถาภูตํ ปชานาติฯ กิญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติ? ‘จกฺขุ อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ; ‘รูปา อนิจฺจา’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ; ‘จกฺขุวิญฺญาณํ อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ; ‘จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจ’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ‘ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปฺมฺปฺปิ อนิจฺจ’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ปฏิสลฺลาเน, ภิกฺขเว, โยคมาปชฺชถฯ ปฏิสลฺลีโน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยถาภูตํ ปชานาตี’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. ปฐมนตุมฺหากํสุตฺตํ

[101] ‘‘ยํ [ยมฺปิ (ปี. ก.)], ภิกฺขเว, น ตุมฺหากํ, ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ กิญฺจ, ภิกฺขเว, น ตุมฺหากํ? จกฺขุ, ภิกฺขเว, น ตุมฺหากํ ฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ รูปา น ตุมฺหากํฯ เต ปชหถฯ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติฯ จกฺขุวิญฺญาณํ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ จกฺขุสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ โสตํ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ สทฺทา น ตุมฺหากํฯ เต ปชหถฯ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติฯ โสตวิญฺญาณํ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ โสตสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ โส โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ยมฺปิทํ โสตสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ฆานํ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ คนฺธา น ตุมฺหากํฯ เต ปชหถฯ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติฯ ฆานวิญฺญาณํ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ฆานสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ โส โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ยมฺปิทํ ฆานสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ

ชิวฺหา น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ สา โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ รสา น ตุมฺหากํฯ เต ปชหถฯ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติฯ ชิวฺหาวิญฺญาณํ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ชิวฺหาสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ โส โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ …เป.…ฯ

มโน น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ธมฺมา น ตุมฺหากํฯ เต ปชหถฯ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติฯ มโนวิญฺญาณํ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ มโนสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ยํ อิมสฺมิํ เชตวเน ติณกฏฺฐสาขาปลาสํ ตํ ชโน หเรยฺย วา ฑเหยฺย วา ยถาปจฺจยํ วา กเรยฺย, อปิ นุ ตุมฺหากํ เอวมสฺส – ‘อมฺเห ชโน หรติ วา ฑหติ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรตี’’’ติ?

‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘ตํ กิสฺส เหตุ’’?

‘‘น หิ โน เอตํ, ภนฺเต, อตฺตา วา อตฺตนิยํ วา’’ติฯ

‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, จกฺขุ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติฯ รูปา น ตุมฺหากํ… จกฺขุวิญฺญาณํ… จกฺขุสมฺผสฺโส…เป.… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํฯ ตํ ปชหถฯ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสตี’’ติฯ อฏฺฐมํฯ