12. ราสิยสุตฺตํ

[364] อถ โข ราสิโย คามณิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ราสิโย คามณิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สุตํ เมตํ, ภนฺเต, ‘สมโณ โคตโม สพฺพํ ตปํ ครหติ, สพฺพํ ตปสฺสิํ ลูขชีวิํ เอกํเสน อุปวทติ อุปกฺโกสตี’ติ [อุปกฺโกสติ อุปวทตีติ (ที. นิ. 1.381)]ฯ เย เต, ภนฺเต, เอวมาหํสุ – ‘สมโณ โคตโม สพฺพํ ตปํ ครหติ, สพฺพํ ตปสฺสิํ ลูขชีวิํ เอกํเสน อุปวทติ อุปกฺโกสตี’ติ, กจฺจิ เต, ภนฺเต, ภควโต วุตฺตวาทิโน, น จ ภควนฺตํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ, ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรนฺติ, น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุวาโท คารยฺหํ ฐานํ อาคจฺฉตี’’ติ? ‘‘เย เต, คามณิ, เอวมาหํสุ – ‘สมโณ โคตโม สพฺพํ ตปํ ครหติ, สพฺพํ ตปสฺสิํ ลูขชีวิํ เอกํเสน อุปวทติ อุปกฺโกสตี’ติ, น เม เต วุตฺตวาทิโน, อพฺภาจิกฺขนฺติ จ ปน มํ เต อสตา ตุจฺฉา อภูเตน’’ฯ

‘‘ทฺเวเม, คามณิ, อนฺตา ปพฺพชิเตน น เสวิตพฺพา – โย จายํ กาเมสุ กามสุขลฺลิกานุโยโค หีโน คมฺโม โปถุชฺชนิโก อนริโย อนตฺถสํหิโต, โย จายํ อตฺตกิลมถานุโยโค ทุกฺโข อนริโย อนตฺถสํหิโตฯ เอเต เต, คามณิ, อุโภ อนฺเต อนุปคมฺม มชฺฌิมา ปฏิปทา ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธา – จกฺขุกรณี ญาณกรณี อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ กตมา จ สา, คามณิ, มชฺฌิมา ปฏิปทา ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธา – จกฺขุกรณี ญาณกรณี อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ? อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ อยํ โข สา, คามณิ, มชฺฌิมา ปฏิปทา ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธา – จกฺขุกรณี ญาณกรณี อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

‘‘ตโย โข เม, คามณิ, กามโภคิโน สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม ตโย? อิธ, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ, สาหเสน อธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสน น อตฺตานํ สุเขติ น ปีเณติ น สํวิภชติ น ปุญฺญานิ กโรติฯ อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนฯ อธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ, น สํวิภชติ น ปุญฺญานิ กโรติฯ

อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนฯ อธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรติฯ

‘‘อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนปิ อสาหเสนปิฯ ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสนปิ อสาหเสนปิ น อตฺตานํ สุเขติ, น ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนปิ อสาหเสนปิฯ ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสนปิ อสาหเสนปิ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสติ, สาหเสนปิ อสาหเสนปิ ฯ ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสนปิ อสาหเสนปิ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรติฯ

‘‘อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนฯ ธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา อสาหเสน น อตฺตานํ สุเขติ, น ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนฯ ธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา อสาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนฯ ธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา อสาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรติฯ เต จ โภเค คธิโต [คถิโต (สี.)] มุจฺฉิโต อชฺโฌปนฺโน อนาทีนวทสฺสาวี อนิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชติฯ อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ กามโภคี ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนฯ ธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา อสาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรติฯ เต จ โภเค อคธิโต อมุจฺฉิโต อนชฺโฌปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี นิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชติฯ

‘‘ตตฺร , คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสน, อธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสน น อตฺตานํ สุเขติ, น ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ กตเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห? อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน คารยฺโหฯ น อตฺตานํ สุเขติ น ปีเณตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ตติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสน, อธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห, เอเกน ฐาเนน ปาสํโสฯ กตเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห? อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน คารยฺโหฯ น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ กตเมน เอเกน ฐาเนน ปาสํโส? อตฺตานํ สุเขติ ปีเณตีติ, อิมินา เอเกน ฐาเนน ปาสํโสฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห, อิมินา เอเกน ฐาเนน ปาสํโสฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสน, อธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี เอเกน ฐาเนน คารยฺโห, ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโสฯ กตเมน เอเกน ฐาเนน คารยฺโห? อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนาติ, อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ กตเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส? อตฺตานํ สุเขติ ปีเณตีติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน ปาสํโสฯ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน ปาสํโสฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี, อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโห, อิเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโสฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนปิ อสาหเสนปิ, ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสนปิ อสาหเสนปิ น อตฺตานํ สุเขติ, น ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี เอเกน ฐาเนน ปาสํโส, ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ กตเมน เอเกน ฐาเนน ปาสํโส? ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนาติ, อิมินา เอเกน ฐาเนน ปาสํโสฯ กตเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห? อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน คารยฺโหฯ น อตฺตานํ สุเขติ, น ปีเณตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ตติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิมินา เอเกน ฐาเนน ปาสํโส, อิเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนปิ อสาหเสนปิ, ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสนปิ อสาหเสนปิ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส, ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ กตเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส? ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน ปาสํโสฯ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน ปาสํโส ฯ กตเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห? อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน คารยฺโหฯ น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส, อิเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนปิ อสาหเสนปิ, ธมฺมาธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา สาหเสนปิ อสาหเสนปิ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี ตีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส, เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ กตเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส? ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน ปาสํโสฯ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน ปาสํโสฯ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ตติเยน ฐาเนน ปาสํโสฯ

กตเมน เอเกน ฐาเนน คารยฺโห? อธมฺเมน โภเค ปริเยสติ สาหเสนาติ , อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส, อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสน , ธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา อสาหเสน, น อตฺตานํ สุเขติ, น ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี เอเกน ฐาเนน ปาสํโส, ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ กตเมน เอเกน ฐาเนน ปาสํโส? ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนาติ, อิมินา เอเกน ฐาเนน ปาสํโสฯ กตเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห? น อตฺตานํ สุเขติ, น ปีเณตีติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน คารยฺโหฯ น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิมินา เอเกน ฐาเนน ปาสํโส, อิเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ

‘‘ตตฺร , คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสน, ธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา อสาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ, น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส, เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ กตเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส? ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน ปาสํโสฯ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน ปาสํโสฯ กตเมน เอเกน ฐาเนน คารยฺโห ? น สํวิภชติ, น ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส, อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสน , ธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา อสาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรติ, เต จ โภเค คธิโต มุจฺฉิโต อชฺโฌปนฺโน อนาทีนวทสฺสาวี อนิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี ตีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส, เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ กตเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส? ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน ปาสํโสฯ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน ปาสํโสฯ

สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ตติเยน ฐาเนน ปาสํโส ฯ กตเมน เอเกน ฐาเนน คารยฺโห? เต จ โภเค คธิโต มุจฺฉิโต อชฺโฌปนฺโน อนาทีนวทสฺสาวี อนิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชตีติ, อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส, อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ กามโภคี ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสน, ธมฺเมน โภเค ปริเยสิตฺวา อสาหเสน อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรติฯ เต จ โภเค อคธิโต อมุจฺฉิโต อนชฺโฌปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี นิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชติฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี จตูหิ ฐาเนหิ ปาสํโสฯ กตเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ ปาสํโส? ธมฺเมน โภเค ปริเยสติ อสาหเสนาติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน ปาสํโสฯ อตฺตานํ สุเขติ ปีเณตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน ปาสํโสฯ สํวิภชติ ปุญฺญานิ กโรตีติ, อิมินา ตติเยน ฐาเนน ปาสํโสฯ เต จ โภเค อคธิโต อมุจฺฉิโต อนชฺโฌปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี นิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชตีติ, อิมินา จตุตฺเถน ฐาเนน ปาสํโสฯ อยํ, คามณิ, กามโภคี อิเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ ปาสํโสฯ

‘‘ตโยเม, คามณิ, ตปสฺสิโน ลูขชีวิโน สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม ตโย? อิธ, คามณิ, เอกจฺโจ ตปสฺสี ลูขชีวี สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ – ‘อปฺเปว นาม กุสลํ ธมฺมํ อธิคจฺเฉยฺยํ, อปฺเปว นาม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกเรยฺย’นฺติฯ โส อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปติ, กุสลญฺจ ธมฺมํ นาธิคจฺฉติ, อุตฺตริ จ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ น สจฺฉิกโรติฯ

‘‘อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ ตปสฺสี ลูขชีวี สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ – ‘อปฺเปว นาม กุสลํ ธมฺมํ อธิคจฺเฉยฺยํ, อปฺเปว นาม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกเรยฺย’นฺติฯ โส อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปติ, กุสลญฺหิ โข ธมฺมํ อธิคจฺฉติ, อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ น สจฺฉิกโรติฯ

‘‘อิธ ปน, คามณิ, เอกจฺโจ ตปสฺสี ลูขชีวี สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ – ‘อปฺเปว นาม กุสลํ ธมฺมํ อธิคจฺเฉยฺยํ, อปฺเปว นาม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกเรยฺย’นฺติฯ โส อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปติ , กุสลญฺจ ธมฺมํ อธิคจฺฉติ, อุตฺตริ จ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกโรติฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ ตปสฺสี ลูขชีวี อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปติ, กุสลญฺจ ธมฺมํ นาธิคจฺฉติ, อุตฺตริ จ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ น สจฺฉิกโรติฯ อยํ, คามณิ, ตปสฺสี ลูขชีวี ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ กตเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห? อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปตีติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน คารยฺโหฯ กุสลญฺจ ธมฺมํ นาธิคจฺฉตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ อุตฺตริ จ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ น สจฺฉิกโรตีติ, อิมินา ตติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ อยํ, คามณิ, ตปสฺสี ลูขชีวี, อิเมหิ ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺโหฯ

‘‘ตตฺร, คามณิ, ยฺวายํ ตปสฺสี ลูขชีวี อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปติ, กุสลญฺหิ โข ธมฺมํ อธิคจฺฉติ, อุตฺตริ จ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ น สจฺฉิกโรติฯ อยํ, คามณิ, ตปสฺสี ลูขชีวี ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห, เอเกน ฐาเนน ปาสํโสฯ กตเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห? อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปตีติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน คารยฺโหฯ อุตฺตริ จ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ น สจฺฉิกโรตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน คารยฺโหฯ กตเมน เอเกน ฐาเนน ปาสํโส? กุสลญฺหิ โข ธมฺมํ อธิคจฺฉตีติ, อิมินา เอเกน ฐาเนน ปาสํโสฯ อยํ, คามณิ, ตปสฺสี ลูขชีวี อิเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ คารยฺโห, อิมินา เอเกน ฐาเนน ปาสํโสฯ

‘‘ตตฺร , คามณิ, ยฺวายํ ตปสฺสี ลูขชีวี อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปติ, กุสลญฺจ ธมฺมํ อธิคจฺฉติ, อุตฺตริ จ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกโรติฯ อยํ, คามณิ, ตปสฺสี ลูขชีวี เอเกน ฐาเนน คารยฺโห, ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโสฯ กตเมน เอเกน ฐาเนน คารยฺโห? อตฺตานํ อาตาเปติ ปริตาเปตีติ, อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโหฯ กตเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโส? กุสลญฺจ ธมฺมํ อธิคจฺฉตีติ, อิมินา ปฐเมน ฐาเนน ปาสํโสฯ

อุตฺตริ จ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกโรตีติ, อิมินา ทุติเยน ฐาเนน ปาสํโส ฯ อยํ, คามณิ, ตปสฺสี ลูขชีวี อิมินา เอเกน ฐาเนน คารยฺโห, อิเมหิ ทฺวีหิ ฐาเนหิ ปาสํโสฯ

‘‘ติสฺโส อิมา, คามณิ, สนฺทิฏฺฐิกา นิชฺชรา อกาลิกา เอหิปสฺสิกา โอปเนยฺยิกา ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺพา วิญฺญูหิฯ กตมา ติสฺโส? ยํ รตฺโต ราคาธิกรณํ อตฺตพฺยาพาธายปิ เจเตติ, ปรพฺยาพาธายปิ เจเตติ, อุภยพฺยาพาธายปิ เจเตติฯ ราเค ปหีเน เนวตฺตพฺยาพาธาย เจเตติ, น ปรพฺยาพาธาย เจเตติ, น อุภยพฺยาพาธาย เจเตติฯ สนฺทิฏฺฐิกา นิชฺชรา อกาลิกา เอหิปสฺสิกา โอปเนยฺยิกา ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺพา วิญฺญูหิฯ ยํ ทุฏฺโฐ โทสาธิกรณํ อตฺตพฺยาพาธายปิ เจเตติ, ปรพฺยาพาธายปิ เจเตติ, อุภยพฺยาพาธายปิ เจเตติฯ โทเส ปหีเน เนวตฺตพฺยาพาธาย เจเตติ, น ปรพฺยาพาธาย เจเตติ, น อุภยพฺยาพาธาย เจเตติฯ สนฺทิฏฺฐิกา นิชฺชรา อกาลิกา เอหิปสฺสิกา โอปเนยฺยิกา ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺพา วิญฺญูหิฯ ยํ มูฬฺโห โมหาธิกรณํ อตฺตพฺยาพาธายปิ เจเตติ, ปรพฺยาพาธายปิ เจเตติ, อุภยพฺยาพาธายปิ เจเตติฯ โมเห ปหีเน เนวตฺตพฺยาพาธาย เจเตติ, น ปรพฺยาพาธาย เจเตติ, น อุภยพฺยาพาธาย เจเตติฯ สนฺทิฏฺฐิกา นิชฺชรา อกาลิกา เอหิปสฺสิกา โอปเนยฺยิกา ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺพา วิญฺญูหิฯ อิมา โข, คามณิ, ติสฺโส สนฺทิฏฺฐิกา นิชฺชรา อกาลิกา เอหิปสฺสิกา โอปเนยฺยิกา ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺพา วิญฺญูหี’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต, ราสิโย คามณิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเต…เป.… อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ ทฺวาทสมํฯ

13. ปาฏลิยสุตฺตํ

[365] เอกํ สมยํ ภควา โกลิเยสุ วิหรติ อุตฺตรํ นาม [อุตฺตรกํ นาม (สี.)] โกลิยานํ นิคโมฯ อถ โข ปาฏลิโย คามณิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ปาฏลิโย คามณิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สุตํ เมตํ, ภนฺเต – ‘สมโณ โคตโม มายํ ชานาตี’ติฯ เย เต, ภนฺเต, เอวมาหํสุ – ‘สมโณ โคตโม มายํ ชานาตี’ติ, กจฺจิ เต, ภนฺเต, ภควโต วุตฺตวาทิโน, น จ ภควนฺตํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ, ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรนฺติ, น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุวาโท คารยฺหํ ฐานํ อาคจฺฉติ? อนพฺภาจิกฺขิตุกามา หิ มยํ, ภนฺเต, ภควนฺต’’นฺติฯ ‘‘เย เต, คามณิ, เอวมาหํสุ – ‘สมโณ โคตโม มายํ ชานาตี’ติ, วุตฺตวาทิโน เจว เม, เต น จ มํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ, ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรนฺติ, น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุวาโท คารยฺหํ ฐานํ อาคจฺฉตีติ, สจฺจํเยว กิร, โภ, มยํ เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ น สทฺทหาม – ‘สมโณ โคตโม มายํ ชานาตีติ, สมโณ ขลุ โภ โคตโม มายาวี’ติฯ โย นุ โข, คามณิ, เอวํ วเทติ – ‘อหํ มายํ ชานามี’ติ, โส เอวํ วเทติ – ‘อหํ มายาวี’ติฯ ตเถว ตํ ภควา โหติ, ตเถว ตํ สุคต โหตี’’ติฯ เตน หิ, คามณิ, ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ; ยถา เต ขเมยฺย, ตถา ตํ พฺยากเรยฺยาสิ –

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, คามณิ, ชานาสิ ตฺวํ โกลิยานํ ลมฺพจูฬเก ภเฏ’’ติ? ‘‘ชานามหํ, ภนฺเต, โกลิยานํ ลมฺพจูฬเก ภเฏ’’ติฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, คามณิ, กิมตฺถิยา โกลิยานํ ลมฺพจูฬกา ภฏา’’ติ? ‘‘เย จ, ภนฺเต, โกลิยานํ โจรา เต จ ปฏิเสเธตุํ, ยานิ จ โกลิยานํ ทูเตยฺยานิ ตานิ จ วหาตุํ [ตานิ จ ปหาตุํ (สฺยา. กํ.), ตานิ จ ยาตุํ (กตฺถจิ), ตานิ จาวหาตุํ (?)], เอตทตฺถิยา, ภนฺเต, โกลิยานํ ลมฺพจูฬกา ภฏา’’ติฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, คามณิ, ชานาสิ ตฺวํ โกลิยานํ ลมฺพจูฬเก ภเฏ สีลวนฺเต วา เต ทุสฺสีเล วา’’ติ? ‘‘ชานามหํ, ภนฺเต, โกลิยานํ ลมฺพจูฬเก ภเฏ ทุสฺสีเล ปาปธมฺเม ; เย จ โลเก ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา โกลิยานํ ลมฺพจูฬกา ภฏา เตสํ อญฺญตรา’’ติฯ ‘‘โย นุ โข, คามณิ, เอวํ วเทยฺย – ‘ปาฏลิโย คามณิ ชานาติ โกลิยานํ ลมฺพจูฬเก ภเฏ ทุสฺสีเล ปาปธมฺเม, ปาฏลิโยปิ คามณิ ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม’ติ, สมฺมา นุ โข โส วทมาโน วเทยฺยา’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต! อญฺเญ, ภนฺเต, โกลิยานํ ลมฺพจูฬกา ภฏา, อญฺโญหมสฺมิฯ อญฺญถาธมฺมา โกลิยานํ ลมฺพจูฬกา ภฏา, อญฺญถาธมฺโมหมสฺมี’’ติฯ