5. ปฐมกามภูสุตฺตํ

[347] เอกํ สมยํ อายสฺมา กามภู มจฺฉิกาสณฺเฑ วิหรติ อมฺพาฏกวเนฯ อถ โข จิตฺโต คหปติ เยนายสฺมา กามภู เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ กามภุํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข จิตฺตํ คหปติํ อายสฺมา กามภู เอตทโวจ –

‘‘วุตฺตมิทํ , คหปติ –

‘‘เนลงฺโค เสตปจฺฉาโท, เอกาโร วตฺตตี รโถ;

อนีฆํ ปสฺส อายนฺตํ [อปฺปตฺตํ (สฺยา. กํ. ก.)], ฉินฺนโสตํ อพนฺธน’’นฺติฯ

‘‘อิมสฺส นุ โข, คหปติ, สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส กถํ วิตฺถาเรน อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ’’ติ? ‘‘กิํ นุ โข เอตํ, ภนฺเต, ภควตา ภาสิต’’นฺติ? ‘‘เอวํ, คหปตี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, มุหุตฺตํ อาคเมหิ ยาวสฺส อตฺถํ เปกฺขามี’’ติฯ อถ โข จิตฺโต คหปติ มุหุตฺตํ ตุณฺหี หุตฺวา อายสฺมนฺตํ กามภุํ เอตทโวจ –

‘‘‘เนลงฺค’นฺติ โข, ภนฺเต, สีลานเมตํ อธิวจนํฯ ‘เสตปจฺฉาโท’ติ โข, ภนฺเต, วิมุตฺติยา เอตํ อธิวจนํฯ ‘เอกาโร’ติ โข, ภนฺเต, สติยา เอตํ อธิวจนํฯ ‘วตฺตตี’ติ โข, ภนฺเต, อภิกฺกมปฏิกฺกมสฺเสตํ อธิวจนํฯ ‘รโถ’ติ โข, ภนฺเต, อิมสฺเสตํ จาตุมหาภูติกสฺส กายสฺส อธิวจนํ มาตาเปตฺติกสมฺภวสฺส โอทนกุมฺมาสูปจยสฺส อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺมสฺสฯ ราโค โข, ภนฺเต, นีโฆ, โทโส นีโฆ, โมโห นีโฆฯ เต ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา ขีณาสโว ภิกฺขุ ‘อนีโฆ’ติ วุจฺจติฯ ‘อายนฺต’นฺติ โข, ภนฺเต, อรหโต เอตํ อธิวจนํฯ ‘โสโต’ติ โข, ภนฺเต, ตณฺหาเยตํ อธิวจนํฯ สา ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา ขีณาสโว ภิกฺขุ ‘ฉินฺนโสโต’ติ วุจฺจติฯ ราโค โข, ภนฺเต, พนฺธนํ, โทโส พนฺธนํ, โมโห พนฺธนํฯ เต ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา ขีณาสโว ภิกฺขุ ‘อพนฺธโน’ติ วุจฺจติฯ อิติ โข, ภนฺเต, ยํ ตํ ภควตา วุตฺตํ –

‘‘เนลงฺโค เสตปจฺฉาโท, เอกาโร วตฺตตี รโถ;

อนีฆํ ปสฺส อายนฺตํ, ฉินฺนโสตํ อพนฺธน’’นฺติฯ

‘‘อิมสฺส โข, ภนฺเต, ภควตา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามี’’ติ ฯ ‘‘ลาภา เต, คหปติ, สุลทฺธํ เต, คหปติ! ยสฺส เต คมฺภีเร พุทฺธวจเน ปญฺญาจกฺขุ กมตี’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. ทุติยกามภูสุตฺตํ

[348] เอกํ สมยํ อายสฺมา กามภู มจฺฉิกาสณฺเฑ วิหรติ อมฺพาฏกวเนฯ อถ โข จิตฺโต คหปติ เยนายสฺมา กามภู เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข จิตฺโต คหปติ อายสฺมนฺตํ กามภุํ เอตทโวจ – ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, สงฺขารา’’ติ? ‘‘ตโย โข, คหปติ, สงฺขารา – กายสงฺขาโร, วจีสงฺขาโร, จิตฺตสงฺขาโร’’ติฯ ‘‘สาธุ, ภนฺเต’’ติ โข จิตฺโต คหปติ อายสฺมโต กามภุสฺส ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อายสฺมนฺตํ กามภุํ อุตฺตริํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ – ‘‘กตโม ปน, ภนฺเต, กายสงฺขาโร, กตโม วจีสงฺขาโร, กตโม จิตฺตสงฺขาโร’’ติ? ‘‘อสฺสาสปสฺสาสา โข, คหปติ, กายสงฺขาโร, วิตกฺกวิจารา วจีสงฺขาโร, สญฺญา จ เวทนา จ จิตฺตสงฺขาโร’’ติฯ

‘‘สาธุ, ภนฺเต’’ติ โข จิตฺโต คหปติ…เป.… อุตฺตริํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ – ‘‘กสฺมา ปน, ภนฺเต, อสฺสาสปสฺสาสา กายสงฺขาโร, กสฺมา วิตกฺกวิจารา วจีสงฺขาโร, กสฺมา สญฺญา จ เวทนา จ จิตฺตสงฺขาโร’’ติ? ‘‘อสฺสาสปสฺสาสา โข, คหปติ, กายิกาฯ เอเต ธมฺมา กายปฺปฏิพทฺธา, ตสฺมา อสฺสาสปสฺสาสา กายสงฺขาโรฯ ปุพฺเพ โข, คหปติ, วิตกฺเกตฺวา วิจาเรตฺวา ปจฺฉา วาจํ ภินฺทติ, ตสฺมา วิตกฺกวิจารา วจีสงฺขาโรฯ สญฺญา จ เวทนา จ เจตสิกาฯ เอเต ธมฺมา จิตฺตปฺปฏิพทฺธา, ตสฺมา สญฺญา จ เวทนา จ จิตฺตสงฺขาโร’’ติฯ

สาธุ…เป.… อุตฺตริํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ – ‘‘กถํ ปน, ภนฺเต, สญฺญาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติ โหตี’’ติ? ‘‘น โข, คหปติ, สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชนฺตสฺส ภิกฺขุโน เอวํ โหติ – ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชิสฺส’นฺติ วา ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺโน’ติ วา ฯ อถ ขฺวสฺส ปุพฺเพว ตถา จิตฺตํ ภาวิตํ โหติ ยํ ตํ ตถตฺตาย อุปเนตี’’ติฯ