เมนู

10. อุปสฺสฏฺฐสุตฺตํ

[52] ‘‘สพฺพํ , ภิกฺขเว, อุปสฺสฏฺฐํ [อุปสฏฺฐํ (ก.)]ฯ กิญฺจ, ภิกฺขเว, สพฺพํ อุปสฺสฏฺฐํ? จกฺขุ, ภิกฺขเว, อุปสฺสฏฺฐํ, รูปา อุปสฺสฏฺฐา, จกฺขุวิญฺญาณํ อุปสฺสฏฺฐํ, จกฺขุสมฺผสฺโส อุปสฺสฏฺโฐฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อุปสฺสฏฺฐํ…เป.… ชิวฺหา อุปสฺสฏฺฐา, รสา อุปสฺสฏฺฐา, ชิวฺหาวิญฺญาณํ อุปสฺสฏฺฐํ, ชิวฺหาสมฺผสฺโส อุปสฺสฏฺโฐฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อุปสฺสฏฺฐํฯ กาโย อุปสฺสฏฺโฐ… มโน อุปสฺสฏฺโฐ, ธมฺมา อุปสฺสฏฺฐา, มโนวิญฺญาณํ อุปสฺสฏฺฐํ, มโนสมฺผสฺโส อุปสฺสฏฺโฐฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อุปสฺสฏฺฐํฯ เอวํ ปสฺสํ, ภิกฺขเว, สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติ, รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ, จกฺขุวิญฺญาเณปิ นิพฺพินฺทติ, จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติ…เป.… มนสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติ, ธมฺเมสุปิ นิพฺพินฺทติ, มโนวิญฺญาเณปิ นิพฺพินฺทติ, มโนสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติฯ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ; วิราคา วิมุจฺจติ; วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติ ฯ ‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา’ติ ปชานาตี’’ติฯ ทสมํฯ

สพฺพอนิจฺจวคฺโค ปญฺจโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา, อภิญฺเญยฺยํ ปริญฺเญยฺยํ;

ปหาตพฺพํ สจฺฉิกาตพฺพํ, อภิญฺเญยฺยปริญฺเญยฺยํ [อภิญฺเญยฺยํ ปริญฺเญยฺยํ (สี. สฺยา. กํ.), อภิญฺญาตํ ปริญฺเญยฺยํ (ปี. ก.)];

อุปทฺทุตํ อุปสฺสฏฺฐํ, วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติฯ

สฬายตนวคฺเค ปฐมปณฺณาสโก สมตฺโตฯ

ตสฺส วคฺคุทฺทานํ –

อนิจฺจวคฺคํ ยมกํ, สพฺพํ วคฺคํ ชาติธมฺมํ;

อนิจฺจวคฺเคน ปญฺญาสํ, ปญฺจโม เตน ปวุจฺจตีติฯ

6. อวิชฺชาวคฺโค

1. อวิชฺชาปหานสุตฺตํ

[53] สาวตฺถินิทานํ ฯ อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กถํ นุ โข, ภนฺเต, ชานโต กถํ ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ, วิชฺชา อุปฺปชฺชตี’’ติ?

‘‘จกฺขุํ โข, ภิกฺขุ, อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ, วิชฺชา อุปฺปชฺชติฯ รูเป อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ, วิชฺชา อุปฺปชฺชติฯ จกฺขุวิญฺญาณํ… จกฺขุสมฺผสฺสํ… ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ, วิชฺชา อุปฺปชฺชติฯ โสตํ… ฆานํ… ชิวฺหํ… กายํ… มนํ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ, วิชฺชา อุปฺปชฺชติฯ

ธมฺเม … มโนวิญฺญาณํ… มโนสมฺผสฺสํ… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ, วิชฺชา อุปฺปชฺชติฯ เอวํ โข, ภิกฺขุ, ชานโต เอวํ ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ, วิชฺชา อุปฺปชฺชตี’’ติฯ ปฐมํฯ

2. สํโยชนปหานสุตฺตํ

[54] ‘‘กถํ นุ โข, ภนฺเต, ชานโต, กถํ ปสฺสโต, สํโยชนา ปหียนฺตี’’ติ? ‘‘จกฺขุํ โข, ภิกฺขุ, อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต สํโยชนา ปหียนฺติฯ รูเป… จกฺขุวิญฺญาณํ… จกฺขุสมฺผสฺสํ… ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต สํโยชนา ปหียนฺติฯ โสตํ… ฆานํ… ชิวฺหํ… กายํ… มนํ… ธมฺเม… มโนวิญฺญาณํ… มโนสมฺผสฺสํ… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต สํโยชนา ปหียนฺติฯ เอวํ โข, ภิกฺขุ, ชานโต เอวํ ปสฺสโต สํโยชนา ปหียนฺตี’’ติฯ ทุติยํฯ

3. สํโยชนสมุคฺฆาตสุตฺตํ

[55] ‘‘กถํ นุ โข, ภนฺเต, ชานโต, กถํ ปสฺสโต สํโยชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺตี’’ติ? ‘‘จกฺขุํ โข, ภิกฺขุ, อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต สํโยชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติฯ รูเป อนตฺตโต… จกฺขุวิญฺญาณํ… จกฺขุสมฺผสฺสํ… ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต สํโยชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติฯ โสตํ… ฆานํ… ชิวฺหํ… กายํ… มนํ… ธมฺเม… มโนวิญฺญาณํ… มโนสมฺผสฺสํ… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต สํโยชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติฯ เอวํ โข, ภิกฺขุ, ชานโต เอวํ ปสฺสโต สํโยชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺตี’’ติฯ ตติยํฯ

4. อาสวปหานสุตฺตํ

[56] ‘‘กถํ นุ โข, ภนฺเต, ชานโต, กถํ ปสฺสโต อาสวา ปหียนฺตี’’ติ…เป.…ฯ จตุตฺถํฯ