6. สลฺลสุตฺตํ

[254] ‘‘อสฺสุตวา, ภิกฺขเว, ปุถุชฺชโน สุขมฺปิ เวทนํ เวทยติ [เวทิยติ (สี. ปี.)], ทุกฺขมฺปิ เวทนํ เวทยติ, อทุกฺขมสุขมฺปิ เวทนํ เวทยติฯ สุตวา, ภิกฺขเว, อริยสาวโก สุขมฺปิ เวทนํ เวทยติ , ทุกฺขมฺปิ เวทนํ เวทยติ, อทุกฺขมสุขมฺปิ เวทนํ เวทยติฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, โก วิเสโส โก อธิปฺปยาโส [อธิปฺปาโย (สี. ก.), อธิปฺปายโส (สฺยา. กํ.), อธิปฺปาโยโส (ปี.)] กิํ นานากรณํ สุตวโต อริยสาวกสฺส อสฺสุตวตา ปุถุชฺชเนนา’’ติ? ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา…เป.… อสฺสุตวาฯ ภิกฺขเว, ปุถุชฺชโน ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน โสจติ กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ โส ทฺเว เวทนา เวทยติ – กายิกญฺจ, เจตสิกญฺจฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ปุริสํ สลฺเลน วิชฺเฌยฺย [สลฺเลน อนุวิชฺเฌยฺยุํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)]ฯ ตเมนํ ทุติเยน สลฺเลน อนุเวธํ วิชฺเฌยฺย [สลฺเลน อนุวิชฺเฌยฺยุํ (สี.), สลฺเลน อนุเวธํ วิชฺเฌยฺยุํ (สฺยา. กํ.), สลฺเลน วิชฺเฌยฺยุํ (ปี.)]ฯ เอวญฺหิ โส, ภิกฺขเว, ปุริโส ทฺวิสลฺเลน เวทนํ เวทยติฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน โสจติ กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ โส ทฺเว เวทนา เวทยติ – กายิกญฺจ, เจตสิกญฺจฯ ตสฺสาเยว โข ปน ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน ปฏิฆวา โหติฯ ตเมนํ ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆวนฺตํ, โย ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย, โส อนุเสติฯ โส ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน กามสุขํ อภินนฺทติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? น หิ โส, ภิกฺขเว, ปชานาติ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อญฺญตฺร กามสุขา ทุกฺขาย เวทนาย นิสฺสรณํ, ตสฺส กามสุขญฺจ อภินนฺทโต, โย สุขาย เวทนาย ราคานุสโย, โส อนุเสติฯ โส ตาสํ เวทนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ ตสฺส ตาสํ เวทนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ อปฺปชานโต, โย อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสโย, โส อนุเสติฯ โส สุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ, สญฺญุตฺโต นํ เวทยติฯ ทุกฺขญฺเจ เวทนํ เวทยติ, สญฺญุตฺโต นํ เวทยติฯ อทุกฺขมสุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ, สญฺญุตฺโต นํ เวทยติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ‘อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน สญฺญุตฺโต ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ, สญฺญุตฺโต ทุกฺขสฺมา’ติ วทามิฯ

‘‘สุตวา จ โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน น โสจติ, น กิลมติ, น ปริเทวติ, น อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ, น สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ โส เอกํ เวทนํ เวทยติ – กายิกํ, น เจตสิกํฯ

‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, ปุริสํ สลฺเลน วิชฺเฌยฺยฯ ตเมนํ ทุติเยน สลฺเลน อนุเวธํ น วิชฺเฌยฺยฯ เอวญฺหิ โส, ภิกฺขเว, ปุริโส เอกสลฺเลน เวทนํ เวทยติฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, สุตวา อริยสาวโก ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน น โสจติ, น กิลมติ, น ปริเทวติ, น อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ, น สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ โส เอกํ เวทนํ เวทยติ – กายิกํ, น เจตสิกํฯ ตสฺสาเยว โข ปน ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน ปฏิฆวา น โหติฯ ตเมนํ ทุกฺขาย เวทนาย อปฺปฏิฆวนฺตํ, โย ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย, โส นานุเสติฯ โส ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน กามสุขํ นาภินนฺทติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ปชานาติ หิ โส, ภิกฺขเว, สุตวา อริยสาวโก อญฺญตฺร กามสุขา ทุกฺขาย เวทนาย นิสฺสรณํฯ ตสฺส กามสุขํ นาภินนฺทโต โย สุขาย เวทนาย ราคานุสโย, โส นานุเสติฯ โส ตาสํ เวทนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวํ จ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ตสฺส ตาสํ เวทนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานโต, โย อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสโย, โส นานุเสติฯ โส สุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ, วิสญฺญุตฺโต นํ เวทยติฯ ทุกฺขญฺเจ เวทนํ เวทยติ , วิสญฺญุตฺโต นํ เวทยติฯ อทุกฺขมสุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ, วิสญฺญุตฺโต นํ เวทยติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ‘สุตวา อริยสาวโก วิสญฺญุตฺโต ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ , วิสญฺญุตฺโต ทุกฺขสฺมา’ติ วทามิฯ อยํ โข, ภิกฺขเว, วิเสโส, อยํ อธิปฺปยาโส, อิทํ นานากรณํ สุตวโต อริยสาวกสฺส อสฺสุตวตา ปุถุชฺชเนนา’’ติฯ

‘‘น เวทนํ เวทยติ สปญฺโญ,

สุขมฺปิ ทุกฺขมฺปิ พหุสฺสุโตปิ;

อยญฺจ ธีรสฺส ปุถุชฺชเนน,

มหา [อยํ (สฺยา. กํ. ก.)] วิเสโส กุสลสฺส โหติฯ

‘‘สงฺขาตธมฺมสฺส พหุสฺสุตสฺส,

วิปสฺสโต [สมฺปสฺสโต (สี. ปี.)] โลกมิมํ ปรญฺจ;

อิฏฺฐสฺส ธมฺมา น มเถนฺติ จิตฺตํ,

อนิฏฺฐโต โน ปฏิฆาตเมติฯ

‘‘ตสฺสานุโรธา อถวา วิโรธา,

วิธูปิตา อตฺถคตา น สนฺติ;

ปทญฺจ ญตฺวา วิรชํ อโสกํ,

สมฺมา ปชานาติ ภวสฺส ปารคู’’ติฯ ฉฏฺฐํ;

7. ปฐมเคลญฺญสุตฺตํ

[255] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํฯ อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยน คิลานสาลา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –

‘‘สโต, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺปชาโน กาลํ อาคเมยฺยฯ อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนีฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ; เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วิหรติ…เป.… จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี วิหรติ…เป.… ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สโต โหติฯ