เมนู

3. ปหานสุตฺตํ

[251] ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, เวทนาฯ กตมา ติสฺโส? สุขา เวทนา, ทุกฺขา เวทนา, อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ สุขาย, ภิกฺขเว, เวทนาย ราคานุสโย ปหาตพฺโพ, ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย ปหาตพฺโพ, อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสโย ปหาตพฺโพฯ ยโต โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน สุขาย เวทนาย ราคานุสโย ปหีโน โหติ, ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย ปหีโน โหติ, อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสโย ปหีโน โหติ, อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ‘ภิกฺขุ นิรนุสโย สมฺมทฺทโส อจฺเฉจฺฉิ [อจฺเฉชฺชิ (พหูสุ)] ตณฺหํ, วิวตฺตยิ [วาวตฺตยิ (สี.)] สํโยชนํ, สมฺมา มานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสา’’’ติฯ

‘‘สุขํ เวทยมานสฺส [เวทิยมานสฺส (สี. ปี.)], เวทนํ อปฺปชานโต;

โส ราคานุสโย โหติ, อนิสฺสรณทสฺสิโนฯ

‘‘ทุกฺขํ เวทยมานสฺส, เวทนํ อปฺปชานโต;

ปฏิฆานุสโย โหติ, อนิสฺสรณทสฺสิโนฯ

‘‘อทุกฺขมสุขํ สนฺตํ, ภูริปญฺเญน เทสิตํ;

ตญฺจาปิ อภินนฺทติ, เนว ทุกฺขา ปมุจฺจติฯ

‘‘ยโต จ ภิกฺขุ อาตาปี, สมฺปชญฺญํ น ริญฺจติ;

ตโต โส เวทนา สพฺพา, ปริชานาติ ปณฺฑิโตฯ

‘‘โส เวทนา ปริญฺญาย, ทิฏฺเฐ ธมฺเม อนาสโว;

กายสฺส เภทา ธมฺมฏฺโฐ, สงฺขฺยํ โนเปติ เวทคู’’ติฯ ตติยํ;

4. ปาตาลสุตฺตํ

[252] ‘‘อสฺสุตวา , ภิกฺขเว, ปุถุชฺชโน ยํ วาจํ ภาสติ – ‘อตฺถิ มหาสมุทฺเท ปาตาโล’ติฯ ตํ โข ปเนตํ, ภิกฺขเว, อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อสนฺตํ อวิชฺชมานํ เอวํ วาจํ ภาสติ – ‘อตฺถิ มหาสมุทฺเท ปาตาโล’ติฯ สารีริกานํ โข เอตํ, ภิกฺขเว, ทุกฺขานํ เวทนานํ อธิวจนํ ยทิทํ ‘ปาตาโล’ติฯ อสฺสุตวา, ภิกฺขเว, ปุถุชฺชโน สารีริกาย ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน โสจติ กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ‘อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน ปาตาเล น ปจฺจุฏฺฐาสิ, คาธญฺจ นาชฺฌคา’ฯ สุตวา จ โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก สารีริกาย ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน เนว โสจติ, น กิลมติ, น ปริเทวติ, น อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ, น สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ‘สุตวา อริยสาวโก ปาตาเล ปจฺจุฏฺฐาสิ, คาธญฺจ อชฺฌคา’’’ติฯ

‘‘โย เอตา นาธิวาเสติ, อุปฺปนฺนา เวทนา ทุขา;

สารีริกา ปาณหรา, ยาหิ ผุฏฺโฐ ปเวธติฯ

‘‘อกฺกนฺทติ ปโรทติ, ทุพฺพโล อปฺปถามโก;

น โส ปาตาเล ปจฺจุฏฺฐาสิ, อโถ คาธมฺปิ นาชฺฌคาฯ

‘‘โย เจตา อธิวาเสติ, อุปฺปนฺนา เวทนา ทุขา;

สารีริกา ปาณหรา, ยาหิ ผุฏฺโฐ น เวธติ;

ส เว ปาตาเล ปจฺจุฏฺฐาสิ, อโถ คาธมฺปิ อชฺฌคา’’ติฯ จตุตฺถํ;

5. ทฏฺฐพฺพสุตฺตํ

[253] ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, เวทนาฯ กตมา ติสฺโส? สุขา เวทนา, ทุกฺขา เวทนา, อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ สุขา, ภิกฺขเว, เวทนา ทุกฺขโต ทฏฺฐพฺพา, ทุกฺขา เวทนา สลฺลโต ทฏฺฐพฺพา, อทุกฺขมสุขา เวทนา อนิจฺจโต ทฏฺฐพฺพาฯ ยโต โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน สุขา เวทนา ทุกฺขโต ทิฏฺฐา โหติ, ทุกฺขา เวทนา สลฺลโต ทิฏฺฐา โหติ, อทุกฺขมสุขา เวทนา อนิจฺจโต ทิฏฺฐา โหติ – อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ‘ภิกฺขุ สมฺมทฺทโส อจฺเฉจฺฉิ ตณฺหํ, วิวตฺตยิ สํโยชนํ, สมฺมา มานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสา’’’ติฯ

‘‘โย สุขํ ทุกฺขโต อทฺท, ทุกฺขมทฺทกฺขิ สลฺลโต;

อทุกฺขมสุขํ สนฺตํ, อทฺทกฺขิ นํ อนิจฺจโตฯ

‘‘ส เว สมฺมทฺทโส ภิกฺขุ, ปริชานาติ เวทนา;

โส เวทนา ปริญฺญาย, ทิฏฺเฐ ธมฺเม อนาสโว;

กายสฺส เภทา ธมฺมฏฺโฐ, สงฺขฺยํ โนเปติ เวทคู’’ติฯ ปญฺจมํ;